Sàbadu 14 de maju 2016. Salone Internatzionale de su Libru in Torinu. Una Babele globale de sa cultura editoriale istrangiada in su tzentru fieristìcu de Lingotto, giai istabilimentu FIAT. In mesu a una metròpoli de libros, paradas, editores, presentadas, cunvegnos, mùsicas, boghes, màndigos e artes vàrias sas limbas minoritàrias ant leadu su logu issoro cun duas fainas de calidade a primore.
Meressimentu mannu de sa Tzitade metropolitana de Torinu chi at cuncordadu cun sos otzitanos de Chambra d’Oc unu cunvegnu subra sas minorias piemontesas, e de s’Assòtziu Editores Sardos chi, cun su patronadu de sa Regione Autonoma de Sardigna, at presentadu in custu logu distintu sa prima tradutzione in sardu de unu libru de un’autore àrabu.
Comintzende a sas duas de merie, in s’arena de sa Regione Piemonte, in ocasione de su programma ‘Letteratura nelle Lingue Madri’ s’est fata sa presentada de duos libros e un’arresonada de aficu subra sas minorias linguìsticas francoproventzales, otzitanas e frantzesas amparadas, che a su sardu e su friulanu, dae sa lege 482 de su 1999.
‘Una lege chi, galu oe, iscrita narat cosas chi in pràtica non sunt aplicadas -at naradu Barbara Cervetti, cussigera de sa Tzitade Metropolitana de Torino chi sighit sa chistione – e difatis semus andados a Roma in su Dipartimentu de cumpetèntzia pro nos fàghere intèndere’. Pro Ines Cavalcanti, ànima militante e operativa de Chambra d’Oc, s’importante est a non si rèndere e a sighire a traballare non sessende mai su faghe faghe. Su chi contat est chi in sos progetos sa limba de minoria siat impreada semper: no importat comente, ma chi siat a primore. Sos progetos petzi ‘de cultura’ non serbint a nudda.
Matteo Rivoira, istudiosu e linguista, at faeddadu de su libru de Walter Giuliano ‘La ricchezza di Babele’. ‘Cust’òpera -at naradu – est comente unu viàgiu in una bona parte de sas realtades identitàrias italianas. E faeddat finas de sas traitorias: custas limbas, difatis, in iscola non bi sunt ca sa cultura linguìstica natzionale non lassat logu a sas diferèntzias – at serradu Rivoira – mancu in intro de s’italianu’.
Pro Giacomo Lombardo, sìndigu istòricu de Ostana e fundadore de su prèmiu chi at su matessi nùmene, su discuidu de sos entes pùblicos pro sas limbas minoritàrias est unu sinnale feu pro sa tziviltade. Tocat imbetzes a traballare, comente faghet issu, a favore de sas biddas minores pro amparare a manera segura custas culturas.
Diegu Corraine, presente a su cunvegnu che a editore de sa bortadura in francoproventzale de ‘Su printzipeddu’, at faeddadu de su sardu che a ‘una limba chi non bolet petzi subrabìvere, ma bìvere a manera segura. Nois -at acraridu – chircamus sa pari dignidade e oportunidade pro sa limba sarda chi semper e cando est in Sardigna una limba in perìgulu’. Matteo Ghiotto, bortadore in su francoproventzale de Novalesa, at contadu fatigas, peleas e cuntentos de s’óbera sua publicada dae s’editore sardu.
Totu custu in un’anfiteatru prenu de gente a isticu. Làstima chi, a custu addòbiu programàticu de importu, sa Regione (semper chi l’esseret ischidu) comente istitutzione no apat partetzipadu, mentres bi fiant personalidades sardas (e friulanas comente Marco Stolfo) chi ant marcadu doverosamente su càrculu. Pagos minutos in fatu a custu cunvegnu, belle a sighidura, de tradutziones in limbas minores s’est faeddadu finas in sa parada de sa Regione Sarda in ue Alessandro Columbu, cun s’agiudu de Pepe Coròngiu at presentadu su traballu suo ‘Segamentu de ancas’, versione in sardu de unu libru de contos de s’autore sirianu famadu Zakarya Tamer. In su programma aparitzadu dae s’Aes custa initziativa est istada una de cussas, si non sa prima, chi at fatu achipire gente a sa parada sarda. No ant tentu su matessi càrculu àteras fainas, comente cussa prus istitutzionalizada de Grazia Deledda.
Sa chistione àraba, in prus, fiat unu de sos temas seberados dae sos organizadores pro sa mostra semper in argumentos de limbas maternas. A onni manera Columbu e Coròngiu, pustis sa presentada de Giovanni Manca, in s’ora iscarsa chi ant tentu a disponimentu, sunt resessidos a si leare s’atentu e s’apentu de su pùblicu faeddende in sardu de Medio Oriente, Siria, Islam, de literadura àraba e de sa de Tamer cun sa naturalesa e sa sabidoria de chie ischit ite est contende e dòminat una limba chi est a su matessi tempus culta, cuntemporanea e normale. A intèndere su parre de sos presentes, una galania ca galu b’at s’avesu de intèndere faeddende in sardu petzi de cantadores, pastoralismu, prèmios de poesias e folklore.
Làstima pro s’ausèntzia de s’assessora Claudia Firino chi forsis at pèrdidu un’ocasione, sostituita però dae su dg Antonina Scanu chi at sighidu totu s’arresonada. Coròngiu, intre sas àteras cosas, at acraridu pro ite sas tradutziones modernas sunt de fundamentu pro su sardu, cuntemporàneu chesciende-si chi in sos ùrtimos duos annos s’assessoradu non las at prus finantziadas, ma augurende-si chi in sas normas de su bilantzu de ocannu s’agatet sa manera.
Est craru a totus sos chi sighint custu tràgiu, chi s’assessoradu, pustis d’isperdìtziu fatu duos annos como, apretadu dae logos medas, s’est comintzadu a mòvere unu pagheddu dae ocannu, ma est in dificultade polìtica cando si faeddat de ufitzialidade de sa limba sarda. Su sardu andat bene, ma partzidu in variantes e non co-ufitziale a s’italianu. Ant postu mente a gente ambitziosa ma incupetente e como non nde podent essire. Sende chi l’ischint chi cussa est s’ùnica àndala de sighire pro non rùere in s’improvisatzione e in su dilentatismu de sos chi ant chertu distrùere su fatu in sos annos colados sena fraigare su nou.
‘E puru sena sa Limba Sarda Comuna -at atrogadu Columbu- deo custa bortadura non l’aia mai pòtzida fàghere ca sena règulas unitàrias pro iscrìere, su sardu no esistit, gasi comente s’àrabu chi at dinàmicas chi si podent finas pònnere a cunfrontu’.
Su pùblicu presente, fatu in màssima parte de emigrados, ativistas de sas minorias piemontesas e curiosos de su Salone, at tzacarradu sas manos. In su burdellu dispersivu e s’istripitu sighidu de su Salone, un’ ondra pasada de seriedade.
(redatzione)
Leave a comment