-de Giuseppe Corronca –
Sa Sofìstica est unu movimentu culturale chi naschet in sa Grètzia de su de V sèculos a.e.v. In custu perìodu, in Atene, est introduida sa democratzia pro more de Pèricle e si alenat un’àera noa. Sa Sofìstica est cramada “illuminismu grecu”, ca criticat su tempus coladu in nùmene de sa resone. Sos sofistas, sunt cussos intelletuales chi faghent arte de sabidoria e insinnant faghende·si pagare. Est pro custu motivu chi sunt cramados dae s’istòricu Senofonte “bagasseris de sa cultura” e benint cunsiderados in manera negativa. Issos faghent una rivolutzione culturale, bortende sa chirca filosòfica dae s’istùdiu de sa natura a s’interessu pro s’òmine e pro sas problemàticas chi pertocant sa polìtica, sa religione e s’educatzione. Sos sofistas sunt fintzas cosmopolitas, ca pensat chi s’òmine depet èssere tzitadinu de su mundu, e no inserradu in sa realidade pròpria particulare.
Su primu protagonista chi leamus in cunsideru est Protàgora, chi naschet in Abdera, forsis in su 490 a.e.v. Sas òperas chi at cumpostu sunt: Subra de sa veridade e Sas antilogias. Sa tesi printzipale de Protàgora est chi «s’òmine est mesura de totus sas cosas, de sas cosas chi sunt in cantu sunt, de sas cosas chi non sunt in cantu non sunt». In àteras paràulas s’òmine est su metru de giudìtziu de sa realidade o irrealidade de sas cosas, de sa manera de èssere e de su significu de issas. Sighende s’interpretatzione de Platone, sas cosas benint bidas in manera diferente a segunda de sos individuos.
Sa filosofia de Protàgora est intendida comente a) umanèsimu, ca s’òmine est su sugetu de su discursu e su baritzentru de su giudìtziu; b) fenomenismu, ca tenimus a ite fàghere non cun sa realidade comente est, ma cun sa realidade comente nos paret; c) relativismu, ca no bi est una veridade assoluta, ma sos giudìtzios mudant a segunda de sas situatziones.
In s’iscrittu Arresonos dopios, Protàgora narat chi sas matessi cosas podent èssere bonas o malas, bellas o feas, giustas o ingiustas. Pro esempru sa maladia est unu male pro su malàidu, ma est unu bene pro su dotore chi cun sa maladia bi traballat e bi balàngiat.
In sa segunda parte de s’òpera, issu reconnoschet sa disparidade de balores chi bi sunt in sas tzivilidades umanas. Pro esempru, in Tràtzia marcare sas fèminas est unu ornamentu, in àteros logos si marcat sa gente chi no at respetadu sa lege. Custu relativismu, podet fàghere pensare chi totu est beru e chi no bi siat unu critèriu de sèberu. Su puntu de annotu de Protàgora est chi in antis a su bòidu de beridades, bi est unu printzìpiu de utilidade chi ghiat s’òmine. Sa beridade duncas, segundu Protàgora, est su chi podet èssere dimostradu istoricamente e sotzialmente de agiudu, ùtile a s’òmine, a sa comunidade e sa creze.
S’àteru esponente de sa Sofìstica est Gorgia, chi naschet a Lentini in Sitzìlia forsis in su 485 a.e.v.. De issu ammentamus duas òperas: Subra de su no-èssere o subra de sa natura; Encòmiu de Èlena. In sa prima òpera Gorgia narat chi
-
nudda bi est;
-
si puru carchi cosa bi est, s’òmine no la podet connòschere;
-
si puru la connòschet, non la podet nàrrere a sos àteros.
.In su primu argumentu, prus chi su mundu beru chi bi est in antis a nois, Gòrgia forsis cheret negare sa pensabilidade lògica e ontològica de s’èssere.
In su segundu argumentu Gòrgia narat chi pro connòschere sa realidade, est netzessàriu chi sa mente siat una fotografia aguale a sa realidade. Ma custu no est possìbile ca sa conca pensat cosas chi no esistint. Duncas su pensu, non si isprigat cun sa realidade e sa realidade non si isprigat in su pensu.
In s’argumentu de tres si narat chi si finas sa realidade esseret connòschida, no si podet ispiegare cun sas paràulas.
In Gòrgia si podet faeddare de agnostitzismu e iscetitzismu metafìsicu e teològicu, est a nàrrere, sa cunvintzione chi s’òmine non podet faeddare de s’èssere e de sas cosas chi bi sunt. Su chi abarrat da custa dotrina paret chi siat sa negatzione de ogni metafìsica, cosmologia e teologia; sa negatzione de sa possibilidade chi s’òmine potzat connòschere.
Gòrgia est istadu su primu in Otzidente a pònnere in avolotu sa metafìsica. A foras dae s’èssere e dae sa beridade, fintzas su pensu e su limbàgiu perdent ogni balore. In custu sensu si faeddat de iscetitzismu gnoseològicu. Si no est beru nudda, pro Gòrgia, cheret nàrrere chi totu est fàula, chi totu est farsu. Si in Protàgora bi est galu unu critèriu de beridade chi est s’ùtile, est a nàrrere su chi serbit a s’òmine, in Gòrgia no bi est perunu critèriu.
Giuseppe Corronca
Leave a comment