de Giuseppe Corronca.
Si s’iscola Eleàtica si est firmada a arresonare subra de s’Èssere, sos fìsicos pluralistas torrant a arresonare subra sa Natura. Sos filòsofos pluralistas chircant de fàghere una sìntesi intre s’Eraclitismu e s’Eleatismu. Dae Eràclitu e dae s’Iscola iònica issos atzetant s’idea de su divenire sighidu de sas cosas. Dae Parmènide imbetzes acollint su cuntzetu de s’Èssere eternu e chi non mudat. Custos filòsofos benint cramados pluralistas ca pensant chi sos printzìpios de sa natura siant medas.
Empèdocle naschet a su cumentzu de su de V sèculu a.e.v. in Agrigento e lassat duos iscritos: Subra de sa natura e Purificatziones. Isse narat chi in sa natura bi sunt bator raighinas de totus sas cosas o elementos: terra, abba, aria e fogu. Custas raighinas sunt animadas da duas fortzas contrarias: s’Amore, chi las ponet paris e s’Òdiu chi las partzit. Sa fase in ue s’Amore dòminat si cramat Isfero: in custa fase totus sos elementos sunt unificados e ligados in una perfeta armonia. A pustis intrat s’Òdiu chi segat custa armonia e intrat su rennu de su caos, fintzas a torrare a cumentzare s’inghìriu còsmicu. Su mundu nostru, segundu Empèdocle, est in mesu intre su rennu de s’Amore e su rennu de s’Òdiu.
Sa connoschèntzia, pro Empèdocle, est dada dae su fatu chi sas cosas chi si assimigiant si connòschent cun sas cosas chi si assimigiant: sa terra si connoschet cun sa terra, s’abba cun s’abba, su fogu cun su fogu e gasi a sighire. S’òmine connoschet pro mèdiu de s’adòbiu de s’elementu chi est in intro a isse cun s’elementu chi est a fora de isse.
Anassàgora de Clazomene (nàschidu intre su 500 e su 496 a.e.v.), chi est agiumai fedale de Empèdocle, iscriet fintzas isse un’òpera intitulada Subra de sa natura. Pro isse nudda naschet e nudda morit: nàschere cheret nàrrere “unidade” e mòrrere cheret nàrrere “separatzione”. Sos elementos chi si ponent paris e si partzint sunt sos sèmenes, chi sunt partes piticas de matèria de calidade diferente e chi si podent partzire a s’infinidu. Sunt cramados sèmenes pro ite comente dae su sèmene naschet sa pranta, gasi dae custas partes piticas naschent totus sas cosas materiales. Aristòtele at a cramare custas partes similes omeomerias.
Pro Anassàgora totus sas cosas sunt paris e totus sas cosas sunt in ogni cosa. Sa fortza chi faghet mòvere e òrdinat sos sèmenes est una intellighèntzia cramada in grecu Noûs. Si pro Empèdocle su chi si assimìgiat si connoschet cun su chi s’assimìgiat, pro Anassàgora su chi si assimìgiat si connòschet cun su chi no si assimìgiat. Nois, difatis, intendimus su fritu cun su caldu, su durche cun su rànchidu e ogni calidade cun sa calidade contra.
Un àteru aspetu de importu in Anassàgora est costituidu dae su balore chi isse atribuit a sa tècnica e a sas atividades umanas comente s’agricoltura e s’urbanìstica. Pro isse, difatis, s’umanidade s’isvilupat pro mèdiu de «s’esperièntzia, sa memòria, sa connoschèntzia e sa tècnica».
Empèdocle e Anassàgora ant esertzitadu s’influèntzia issoro in sa filosofia imbeniente. Sa cultura antica e de s’Edade de Mesu at reconnòschidu sos bator elementos de Empèdocle comente sos printzìpios costitutivos de su mundu. Anassagora, imbetzes, at lassadu in eredidade s’idea de una Mente chi cumandat e istat a sa base de s’universu.
Leave a comment