Ite b'intrant sos migrantes cun Sa Die de sa Sardigna?

– de Màriu A. Sanna –

Cun sa Lege Regionale nùmeru 44 de su 14 de cabudanni de s’annu 1993, su Consìgiu Regionale aiat aprovadu istitutzione de «sa die de su pòpulu sardu- Sa Die de sa Sardigna» ; cun custa lege su Consìgiu Regionale de sa Sardigna cheriat ammentare una die de importu pro s’istòria sarda. 

Sa lege in s’artìculu n. 1- puntu 2, narat chi sa Regione in ocasione de custa die, at a organizare manifestatziones culturales e in s’artìculu n.1- puntu 3,  benit ammentadu chi sa Giunta, cada annu, intesa una cummissione de su Consìgiu, at a fàghere unu programma, ammaniadu dae s’Assessore a s’Istrutzione Pùblica e sa Cultura. S’artìculu n. 1- puntu 4 de sa lege, ammentat chi su programma depet tènnere sa punna de isvilupare e fàghere a connòschere s’istoria e sos valores de s’autonòmia, a manera particulare a sos giòvanos. 

Como narade.mi bois ite b’intrant sos migrantes e sos immigrados in sa punna de sa lege? Ma sos sardos a lu connoschent su contu de sa die de su 28 abrile 1794?

 

Un’annu a primu, in su beranu de su 1793 su Parlamentu Sardu o Istamentu, si nche fiat addovìadu pro fàghere chimbe rechestas o dimandas a su re, sas chimbe dimandas fiant:

1. sa Cunvocatzione a manera dereta de sas Cortes o de su Parlamentu Generale, chi depiat torrare a si nche adovìare cada deghe annos, comente faghiant a in antis;
2. su rispetu de sos privilègios e de sas règulas de fundamentu de su Regnu (chi depiat èssere semper autònomu);

3. s’afidamentu de sos incàrrigos in s’amministratzione pùblica, non solu de sos piemontesos, ma fintzas de sos sardos, lassende a banda, s’incàrrigu de su vitzerè;

 4. s’istitutzione de una “Terza Sala” de sa Reale Udièntzia o Consìgiu de s’Istadu ordinàriu, chi depiat tènnere su dòvere de istruire totus sas pràticas burocràticas polìticas e amministrativas de sa giustìtzia penale e tzivile;

 5. sa creadura in Torino, de unu Ministeru pro sos Afàrios de sa Sardigna.

Sos ses deputados sardos a Torino aiant isetadu pro ses meses de èssere acollidos e ascurtados dae su Re. Ma in su mentres chi issos fiant in ie, su vitzerè Balbiano mandaiat dispàtzios e informatziones malas in subra de sa Sardigna, in ue, a segunde de a issu, suliat unu bentu de simpatia pro sa rivolutzione frantzesa.

E tando su Re e su guvernu suo, leaiant tempus; in su mentres in Sardigna, in ue fiant semper isetende sa risposta de su Re, su 23 de ghennàrgiu 1794, sa flota frantzesa fiat a largu de su mare de Casteddu: sos frantzesos cheriant conchistare sa Sardigna, pro nde leare fintzas in s’ìsula sos ideales de sa rivolutzione: ma sa milìtzia sarda, finantziada dae sos Istamentos, no aiat lassadu logu a sos sordados frantzesos isbarcados in su tretu de mare de su Margini Arrùbiu, a curtzu dae Casteddu. A pustis  de unu mese dae de custu fatu, sos frantzesos lassaiant su mare sardu e si che n’andiant.

 A fàghere derrùere totu, però in sa die de su 28 de abrile de su 1794, fiat istadu s’arrestu, a ora de mesudie, de sos avocados Vissente Cabras e Bernardu Pintor, duos òmines de balore mannu, chi faghiant parte de sos Istamentos. 

S’arrestu de sos duos avocados, fiat istada s’ischintidda, pro allumare su fogu, contra de sos piemontesos: unu billete, firmadu  dae su ministru Granari, aiat difatis fatu a cumprèndere, mancari in suspu, chi sas chimbe dimandas, non fiant istadas atzetadas dae su Re; ma non solu: sos ses deputados, non aiant nemmancu àpidu sa risposta … non fiant istados nemmancu cunsiderados!

 E gasi su sero de su 28 de abrile de su 1794, sos Sardos, aiant leadu in manu sas armas e aiant atacadu su palatzu de su vitzerè, chi si nche fiat fuidu deretu dae s’Archipìscamu de Casteddu e in pagas oras si che fiat imbarcadu cun àteros 500 piemontesos.

In totu sa Sardigna, sos piemontesos, fiant istados catzados a fora, in mare. Su sero e totu de su 28 de abrile 1794, sa Sardigna fiat guvernada dae sa Reale Udièntzia chi si nche leaiat sos poderes de su vitzerè, comente prevìdidu dae sas prerogativas in vigore, fintzas dae sos tempos de sos ispanniolos.

Pro ses meses, fintzas a su mese de cabudanni, cun sa nòmina de su vitzerè nou, naradu Vivalda, sa Sardigna torraiat si non lìbera, su nessi autònoma. Non capitaiat dae s’annu 1409, a in antis de sa batalla de Seddori, cando su Giùighe Guiglielmu III de Narbona, guvernaiat su Regnu d’Arbarèe.

Leave a comment