Limba bèrbera in Algeria, lughes e umbras

Limba bèrbera  in Algeria, lughes e umbras

de Sarvadore Serra.

Parlamentu algerinu
Parlamentu algerinu

Su Parlamentu algerinu  at aprovadu   un’emendamentu costitutzionale chi proclamat su bèrberu,  o amazigh,  limba natzionale. Ma unos cantos setores bèrberos ant criticadu sa cosa, narende chi est petzi unu modu de si fàghere bellos, sena cambiare a beru sa situatzione.  S’amazigh l’aiant giai decraradu “limba natzionale ” in su 2002, ma no l’ant mai cunsideradu  “limba ufitziale”.

Duncas custu idioma  sighit a abbarrare unu gradone suta de s’àrabu, chi in su  testu nou de sa Costitutzione est cunsideradu ufitziale  e fintzas  “limba de s’Istadu”.  Belle gasi, a pàrrere de su primu ministru algerinu Abdelmadek Sellal, su testu nou agiuat a “ismanniare sos deretos  e sas libertades  de sos tzitadinos, a cunsacrare sa  democratzia pluralista, a afortire sos fundamentos de s’Istadu de deretu e a cunsolidare s’indipendèntzia de sa Giustìtzia”.

Ma b’at gente meda chi no est de acordu. In su giornale El Watan b’at iscritu chi “A parte sos partidos de sa coalitzione guvernativa, sa formulatzione noa at tentu una resistèntzia manna  dae bandas de sos partidos de opositzione  e de àteros atores polìticos e sotziales”. In un’àteru giornale, Le Matin, b’at iscritu chi pro su presidente algerinu Abdelaziz Bouteflika sa Costitutzione no est àteru si no  “unu documentu banale sena utilidade”.

Mapa amazigh

Mancari s’Algeria siat una repùblica parlamentare semipresidentziale, su bonu de su podere polìticu est cuntzentradu  in unu grustu de tziviles e militares no eletos, connotu popularmente comente “Le Pouvoir” (“Su Podere”) e chi si nd’ischit bastante pagu; custas pessones detzident chie at a ocupare sa presidèntzia  e tenent ligàmenes astrintos  cun su podere econòmicu.

Pagas dies in antis de s’aprovatzione, su  “Cungressu Mundiale Amazigh”   aiat espressadu su refudu suo a sa carta costitutzionale noa. Su CMA aiat naradu chi custu testu non ponet bastante in craru  chi  s’ “amazighidade” est sa cumponente originària de sa terra algerina – in antis meda chi esserent cròmpidos sos àrabos e  s’islam –  e si fiat chessadu pro su fatu chi “ant cunsacradu sa suprematzia de sa limba àraba”. Su CMA aiat fintzas pedidu –sena resurtadu- de nche bogare sos riferimentos a su caràtere “indivisìbile” de Algeria e a su rolu de s’islam comente “religione de Istadu”.

In Cabìlia, su “Movimentu pro s’Autodeterminatzione de sa Cabília” (MAK) at refudadu gasi etotu sa formulatzione noa, narende chi pro sos cabilencos s’ùnica cosa chi contat  est su reconnoschimentu de su deretu a detzìdere in  manera lìbera de su tempus venidore issoro. In prus, su MAK pretzisat chi su chi diat chèrrere ufitzializadu  in  Cabília est su cabilencu, non  s’amazigh, chi lu bidet prus  comente unu grupu de limbas chi non comente una limba ùnica.

Paisàgiu algerinu
Paisàgiu algerinu

B’at crìticas fintzas in sos setores cabilencos contràrios a s’autodeterminatzione e partidàrios de un’assentu nou  de sa Cabília – e de su mundu bèrberu in generale – in intro  de s’Algeria. Est significativu su manifestu chi ant firmadu   unos binti acadèmicos, avocados, dirigentes e ghias polìticas istòricas (chi in mesu issoro b’est fintzas Abdennour Ali Yahia, membru de su FLN durante sa gherra de independèntzia) in ue pedint una democratizatzione reale de su paisu e narant chi s’ufitzializatzione de  s’amazigh est una “operatzione de distratzione” chi diat abbarrare “sena sentidu perunu”.

Fintzas su “Front de Forces Socialistes” (FFS) est contràriu a sa riforma. Su partidu, chi tenet una de sas bases printzipales de suportu in mesu de sa populatzione bèrbera, de fatu at boicotadu s’ùrtima sessione istraordinària de su Parlamentu in ue si trataiat sa chistione de s’emendamentu.

Belle gasi, dae su mundu amazigh si sunt pesende boghes chi bident aspetos positivos  in su cambiamentu costitutzionale. Est su casu de su professore e acadèmicu Mohand Akli Haddadou, chi bi bidet  “s’agabbu de una negatzione millenària de una parte de importu de s’identidade algerina”. Haddadou agiunghet chi sa riforma previdet  sa  creatzione de una “Acadèmia de sa Limba Amazigh” chi diat pòdere fissare una norma linguìstica. S’acadèmicu narat fintzas  chi s’ufitzializatzione at a permìtere a su guvernu algerinu  de destinare “mèdios” pro assegurare su promovimentu e sa normalizatzione de sa limba.

Ligàmenes:

http://allafrica.com/stories/201602051162.html

http://www.nationalia.cat/noticia/10709/algeria-declara-lamazigh-llengua-oficial-pero-el-mante-un-grao-per-sota-de-larab

Leave a comment

Send a Comment

S'indiritzu email tuo no at a èssere publicadu. Is campos pedidos sunt signados *