– de Sarvadore Serra –
Su bascu no est imparentadu cun peruna àtera limba de su mundu. Comente sas àteras limbas, però, est partzidu in dialetos. In su matessi tempus b’at unu bascu comunu a totu sos faeddadores. Si narat euskara batua. L’impreant in totu sas atividades pùblicas: in sas leges, in iscola, in sos mèdios de informatzione, in sos cartellos, e fintzas in sos manifestos pro sas partidas de fùbalu, comente in sa fotografia chi publicamus cun custu artìculu.
S’ “euskara batua”, chi podimus traduire comente “bascu unificadu”, est s’istandard orale e iscritu de sa limba basca. L’at formadu s’Acadèmia de sa limba basca, s’Euskaltzaindia, in su 1968. S’euskara batua punnat a èssere un’elementu subradialetale e un’aina de comunicatzione intre sos chi faeddant su bascu. S’idea, duncas, est a nche colare sos problemas de comunicatzione intre sos dialetos bascos e normativizare custa limba. Comente narant sos linguistas Koldo Mitxelena e Koldo Zuazo, s’euskara batua e sos dialetos non sunt antagonistas ma cumplementares.
Su batua est sa limba de s’amministratzione de Euskadi, e l’impitant finas in sa Comunidade Forale de Navarra, in sa televisione basca, in sos giornales in bascu, in sa produtzione literària e in sas iscolas. Custu non cheret nàrrere chi no impreant mai sos dialetos in sos mèdios de informatzione. Antzis, est su contràriu.
Custu istandard est una mediatzione de totu sos dialetos, mescamentu de su giassu de Guipúscoa, su prus tzentrale. Su nùmene l’ant detzìdidu ca est sa forma prus ispainada in sos dialetos de Guipúscoa, Biscaia, Navarra, Lapurdi, Nafarroa Beherea e Zuberoa, mancari bi siant sas formas regionales de euskala, eskuara, eskuera, eskara, eskera, eskoara, euskiera,auskera, oskara, uskera, uskaa, uska o üskara.
Dae su 1950 a su 1960 linguistas medas ant fatu sas propostas issoro pro definire sas bases de s’èuscara unificadu. Federiko Krutwig at propostu, sena chi l’apat atzetadu nemos, su dialetu literàriu “labortanu” comente istandard chi si fundaiat in s’òpera unificadora chi aiat fatu s’iscritore bascu Joanes Leizarraga cun s’òpera sua de tradutzione de su Testamentu Nou de sa Bìblia “Jesus Christ Gure Iaunaren Testamentu Berria”(1571). In su 1963 Euskaltzaindia at fatu un’addòviu in Baiona in ue est nàschidu s’assòtziu de iscritores “EuskalIdazkaritza”.
In fines, in su 1968, Euskaltzaindia at fatu un’addòviu in Arantzazu in ue ant istabilidu sas lìnias lessicogràficas e morfològicas de s’euskara batua (ortografia, morfologia, declinatzione e neologismos), chi ant cumpletadu in su 1973 cun una proposta de coniugatzione verbale. Koldo Mitxelena at tentu una parte de importu in sa formatzione de s’euskera batua.
Sa forma “euskera” (de sos dialetos de Guipuzcoa, Vizcaya e Navarra arta) sos bascos chi faeddant in ispagnolu l’impitant prus de su tèrmine “vasco” e est presente in su Ditzionàriu de s’ Acadèmia Reale de sa Limba Ispagnola. In càmbiu, in “batua” narant “euskara” (sa prus comuna in sos dialetos tzentrales).
Ligàmene: http://ca.wikipedia.org/wiki/Euskera_batua
Leave a comment