Sa derrota de s’indipendentismu economitzista: dae s’Iscòtzia s'avisu

de Giuseppe Pepe Coròngiu

S’indipendentismu podet èssere un’idea econòmica, fiscale, territoriale o istitutzionale ebbia? Nde podet fàghere a mancu de sos cuntzetos de natzione e limba? At unu sentidu e una resone si est de limba e cultura italiana? Podet èssere angenu a unu natzionalismu de liberatzione?
Mi pòngio custas pregontas oe, a pagas dies dae sa derrota iscotzesa, ca in custos annos nd’amus bidu in Sardigna, de indipendentismos e indipendentistas curiosos. Contra a su natzionalismu (dèbile) nostru, contra a sa bandera e finas contra a sa limba. Ite nd’at abbarrare a pustis sa derrota de su referendum chi at ispiradu medas ideòlogos?

Non b’at duda chi su mundu britànicu at dadu esempros literàrios fortes, in sos annos colados, a su neoindipendentismu sardu. Irlanda antis, e Iscòtzia a pustis, las ant leadas che mollos pro unu movimentu chi, a primìtzios de sos annos 2000, nde cheriat essire dae s’idea (segundu issos) galu romàntica, gherradora e unu pagu “descamisada” de s’indipendentismu sardu de sos annos 70-80. S’Irlanda in primis l’ant mentovada semper comente esempru de una cumbata pro s’indipendèntzia fata sena dare a sa chistione linguìstica unu marcu de fundamentu. E gasi s’Iscòtzia in ue, finas in su referendum reghente de su 18 de cabudanni, s’est arresonadu meda de prus de tassas, finàntzia e muneda, chi non de liberatzione natzionale o sienda istòrica. Pro non nàrrere chi de limba nudda. Ma punta pro punta in fines at bintu s’economitzismu prus forte, cussu de su Rennu Unidu.

Si diat pòdere imbolare sa chistione narende chi sa gente non si campat de còntigas e dibàtitos e duncas, cando b’at de resonare de su benidore, sa chistione econòmica est sa prus afitianada. Ma diat èssere unu sofisma e una faddonca. Difatis cuddos teòricos ant chircadu, e comente, de traballare subra s’identidade istòrica de sos sardos. Mesches ca ischiant, e ischint, comente e pro ite si fràigat un’egemonia culturale e un’identidade istòrica. Finas sìmbulos cumpartzidos a livellu populare, che a sa bandera, los ant postos in duda cuntierra.nde.los. A su matessi tempus purratas istòricas che a sa de Arbarèe o Angioy, las ant, a manera pretzisa, esaltadas. Pro non nàrrere de s’autonomia, su sardismu, Lussu, Bellieni e gosi e gosi. Una revisione istòrica de capia, finas cun argumentos bonos, a s’ispissu.

Ma de sa limba in tames pagu si non nudda. Nointames siat, in sos elementos obietivos de formatzione de unu imaginàriu colletivu natzionale, unu marcadore forte de identidade presente in totu sos movimentos europeos de sas natziones sena istadu.

Ma si pòdet dare chi sa chistione natzionale e linguìstica depent èssere partas comente unu cantu de cussu mustajone isbardasciadu veteroindipendentista chi si cheriat arrimare in s’antigòriu. Comente chi faeddare in sardu esseret ‘grezu’, ‘passatista’, comente chi natzionale” o ‘natzionalista’ esserent su matessi de “ètnicu” e “isciovinista” e chi si depiat punnare a un’indipendentismu “tzìvicu” e, a carchi manera, tzivile e “allichididu”. “Bastat cun su grezumine”: si depet èssere smart. Si depet èssere chic segundu sos piessinos però de s’agradu “italianu”. De sa manca italiana snob.

De seguru est pretzisu a sighire piessinos de amodernamentu e annoamentu pro pònnere a die, segundu printzìpios de marketing polìticu, un’oferta eletorale chi non pesat. Àteru però est a si pònnere a cunforma de s’ograda e de sos modellos culturales de sas èlites italianas dominantes in Sardigna (mesches sa de manca), arrischende gasi de pèrdere s’intragna funguda de s’identidade natzionale. Arrischende de pèrdere su chi semus.

Sa limba, gasi comente la tipizant e la crisant sas élites de La Nuova Sardegna o de sas acadèmias sarda, l’ant bida comente un’istrobbu, un’elementu de divisione, unu perìgulu pro chie non la faeddaiat. Una chistione non generale, non natzionale, ma setoriale, de nitzu. Trastu pro filòlogos e amantiosos. <Troppo tardi, ormai parliamo tutti in italiano>.

E a sa matessi manera s’anatèma prus mannu lompiat pro su tèrmine “natzionalismu” chi in tames in su mundu est impreadu a manera normale e neutrale pro totus sos movimentos de sas natziones sena istadu. Oviamente unu est su natzionalismu de sos pòpulos oprimidos, àteru cussu de sos imperialistas. In Sardigna si impreaiat finas su tèrmine ‘natzionalitàriu’. Ma custa diferèntzia non l’ant leada a cunsideru.

Sa chistione de sa limba tando – sende chi si depiant pònnere a cunforma de sos disìgios de sa classe intelletuale dominante sardo-italiota – depet èssere parta folclorìstica e antiga. Sos giovanos indipendentistas italòfonos de sos primìtzios de su 2000 fiant a dolu mannu su resurtu de sa polìtica assimiladora italianista. Medas de issos su sardu no resessiant prus a lu chistionare, non pro curpa issoro, ma ca fiant limbimutzos pro more de su colonialismu. E finas de s’auto-colonialismu de sas èlites chi pretendiant s’omologatzione.

E proare a l’imparare su sardu comente esertzitziu de liberatzione individuale dae su presone culturale? Pònnere custa prioridade a sos militantes? Si podiat furriare sa mesa e traballare pro si torrare a fàghere meres (finas cun fatiga e isfortzu) de sa limba natzionale. In tames s’est seberadu, cun s’iscusìa de s’Irlanda e de s’Iscòtzia, de proare a minimare s’importu de sa chistione linguìstica in sa cumbata natzionale sarda. Una cosa chi deo no apo mai agatadu nen coerente ne atziva. Andat bene s’inglesu de ‘Sardinia is my nation’, ma ite tristura…

Antzis, s’est fatu, carchi borta, de prus. S’est medida sa chistione de sa limba natzionale cun sos ogros de sos colonizadores lassende colare su pregiudìtziu chi sa limba est partzida e partzit, e duncas indebilitat s’atzione polìtica, finas cussa indipendentista. Sa limba dividit, naraiant e narant, non cumbenit a la defensare.

‘Cussos brigant e perdimus votos’. Unu resonu chi paret fatu dae unu cale si siat partidu ‘unionista’, comente narant issos etotu. Sena pensare chi sa briga la pesat chie at interessu a frimmare sa polìtica linguìstica. E finas s’indipendèntzia faghet brigare, però. O no?

E gasi si lompet a assurdidades pragmàticas comente cussas chi sa limba diat partzire sos sardos e diat dare istrobbu, mentres pònnere in duda sa bandera no. Ello!?
Bastaiat a sighire a s’imbesse sos esempros de sos Bascos e Catalanos (meda prus acanta a sos nostros de cussos britànicos). In cue sos giovanos limbimutzos ant fatu a gara a imparare sa limba e a fundare e a frecuentare iscolas polìticu-linguìsticas. E nde so seguru, chi pro more de s’atentzione a sa chistione culturale e linguìstica, su referendum in Catalunya lu binchet su eja. Ca sa popolatzione at intramentadu, paris cun sa limba, s’identidade natzionale sena timorias o amesturos chi bi sunt istados in Iscòtzia sende chi a faedddare sa matessi limba de su dominadore, no agiudat a si nde istagiare psicologicamente e culturalmente dae issu. Finas si no est impossìbile.

S’inglesu posca no est de sos inglesos ebbia, ma est comomai una limba internatzionale. Duncas est fàtzile a bi infertare un’identidade locale ca est sa limba gobale de su mundu abertu. S’italianu no est gasi. Est una limba minore, ligada a s’esperientzia natzionale ebbia. Est una limba identitària: in su mundu chie faeddat italianu est italianu. B’at pagu de fàghere. Non bi la faghes a infèrrere una cussèntzia de autodeterminatzione segura. 0 semper e cando non ses credìbile.

Sa derrota iscotzesa nos dat un’ocasione pro meledare paris, nois de su movimentu linguìsticu e sos partidos indipendentistas e natzionalitàrios, a subra de sos polìticos nostros chi si definint natzionalitàrios, federalistas, soberanistas o indipendentistas, ma non ponent aficu in sa chistione natzionalitària e linguìstica.

Semus seguros chi sende chi semus un’isola cun problemas de trasportos e cuntierra cun s’istadu pro sa cuota de tassas chi nos pertocat, siat custu su fundamentu de sa natzionalidade sarda? Ite diferèntzia b’at cun s’ìsula d’Elba o cun su Molise? Ite diferèntzia cun sa Padania?

S’indipendentismu economitzista ebbia est, a bisu meu, una narratzione frita, sena anima, sena coro, sena ispiritu. Antinatzionale. Est frutu de unu ratzionalismu mecanitzista chi non ponet in contu chi, a sa fine, sa cussèntzia natzionale est un’imbentu, unu fràigu identitàriu colletivu chi mancari siat cunventzionale e cuntratualìsticu, at in doda una parte manna de irratzionalidade populare, psicològica e de intragnas. Sa popolatzione, sos chi bi creent e bi cherent crèere, ant bisòngiu de custa impèllida irratzionale e de sentidu. Ant bisòngiu de marcare cun semplitzidade sa làcana. Sa limba ti la dat. S’italianu prus pagu de seguru.

Sa timoria mia est chi a faeddare semper de indipendèntzia e de istadu (in italianu) non si fràighet sa natzione (e duncas mancu s’istadu), ma petzi una guarnissa “cool” pro politicantes espertos chi, pro more de un’oferta polìtica “ smart” annoant semper a issos matessi e a s’establishment trasformista sardu.

Si isbòidat a custa manera su significu de sas paràulas e de sos cuntzetos. Si faghet una polìtica chi arriscat de non produire resurtos de soberania ma petzi pràticas de poderiu.

In antis de s’istadu chi est s’istèrgiu, su contenidore, s’istrumentu b’est sa natzione chi est sa capia, su coro de sa chistione. Semper chi cumpartzimus s’idea de unu mundu articuladu in pòpulos. Fàghere una natzione sena sa limba sua e faeddende semper de chistiones econòmicas est a bisu meu meda, ma meda prus difìtzile e traballosu. E in prus non resurtat.

Sa natzione, su sentimentu natzionale est comente nos contamus a nois etotu sas peleas de s’istòria nostra de pòpulu. In sardu las contamus prus fortes e beras. Pro ite disarmare a custa manera?

S’indipendentismu iscotzesu economitzista e tzìvicu, plurale e pagu linguìsticu, nointames esseret guvernende, at pèrdidu. Custu est unu fatu e nos dat un’avisu.

Leave a comment