de Mauro Piredda
Su meledu de Enrico Lobina publicadu eris in “L’Unione sarda” (“Una Sardegna bilingue. La scegliamo?”) ponet in sa mesa unas cantas chistiones a pitzu de s’assòtziu intre polìtica e limba. Lobina, chi at cumpartzidu unu percursu polìticu comune cun chie iscriet, diat dèvere preguntare si “is polìticos ddu bolent pònnere in òpera o nono su biliguismu” issos etotu e non si “ddu bolent o nono” ebbia.
Non mi pòngio, inoghe, a nàrrere chie ponet in òpera e chie nono: su materiale eletorale de is regionales coladas ddu mustrat. Naro ebbia chi is organizatziones polìticas, oramai belle totus abbadas de “sardismu”, diant àere una manera meda simple de amparare sa limba sarda: impitende·dda in is addòbios, in is cungressos, in is documentos. Finas feti faeddada in is riuniones regionales, in ue leant parte is iscritos de cada chirru de Sardigna, diat serbire a mustrare sa cumprensione retzìproca, su continuum e s’unitariedade de sa limba. Ma a dolu mannu mancu cussu. In is documentos utopia!
Gasi faghende est bènnida a mancare s’isperimentatzione dae parte de chie si càndidat oe a guvernare is protzessos, ma finas s’aplicatzione de unu bilinguismu “perfetu” a comintzare dae is organizatziones chi sa Costitutzione indivìduat che a “assòtzios pro cuncùrrere a determinare sa polìtica”. A propòsitu, cale diant èssere is leges «aprovadas chi apostìvigant su bilinguismu “perfetu” intre sardu e italianu»? Non mi resurtat chi bi nd’apat!
Torrende a s’isperimentatzione mi paret una fortzadura sa de nàrrere chi «custos oto annos de Lsc ant dimustradu chi gasi comente est no est istada atzetada». A banda sa nova de Cabuderra (chi no est in su Meilogu), non diat èssere mègius a nàrrere chi chie no dd’at atzetada dae comintzu – finas mentovende “paràulas imbentadas” che a “mìgia” – no dd’at nemmancu isperimentada? Si est gasi no amus àpidu una “partetzipatzione” de totus is tropas, e sena custa non podimus àere una “valutatzione severa” de su chi est istadu fatu dae parte de chie dda cuntestat. Su de àere reagidu cun un’àtera norma, alternativa, ddu mustrat. Chie refudat no isperimentat. Lògicu!
Ca isperimentare bolet nàrrere a si cunfrontare cun sa gente finas analizende is diferèntzias intre is generatziones; a nde collire sa mala muta de is chi pro milli motivos non bolent rinuntziare a su sardu de bidda (de cale si siat bidda, no in Campidanu ebbia); torrare a iscobèrrere sa limba de is betzos finas moende dae is normas e dae su glossàriu propostu; impitare paràulas e verbos meridionales in su cabu de susu e tribulare pro chi bèngiant atzetados; impitare sa Lsc in carchi giornale de su cabu de giosso; cunfrontare is testos iscritos pro bìdere calidade e cantidade de diferèntzias; protzèdere a bellu a bellu moende dae is regulas ortogràficas pro arribare a sa netzessidade de sa norma…
Isperimentare est custu e finas àteru. No a cuntrastare una norma iscrita isperimentale, faghende·nde un’àtera. E nemmancu a premiare in is cuncursos comunales is chi – a paridade de puntègiu – allegant mègius su sardu de bidda. Ca cussu est a cunfirmare su status quo e a punire is chi – semper a paridade de puntègiu – benint dae àteros chirros, ponende·bi benzina e dinare pro is tassas de cuncursu. E no est de badas chi is cussigeris comunales (de Casteddu e Sìnnia) chi no ant mai chertu isperimentare sa Lsc apant iscummìtidu in su fatore orale che a caddu de Troia pro non bòlere una norma pro totus.
Su pòpulu sardu alfabetizadu a s’italianu podet rùere in sa faddina de bìdere s’universu linguìsticu che a una Babele e bi cheret pagu meda, ponende fogu, a dare impèllida a custu sentidu mancari chi totus nos cumprendimus pari-pari (si connoschimus su sardu, ca si nono…). Duncas, a pustis de “sa gherra de is oto annos”, in ue in medas ant traballadu pro afortigare su cuntzetu de partzidura chi nos nch’ant postu in conca sèculos de dominatzione istràngia, ite sensu at pretèndere immoe una isperimentatzione verdadera lassende aberta, semper e cando, sa punna e su disìgiu de is duos istandard? Propostas de emendamentos non nde mancant…
Sa chistione inoghe est una e una ebbia: is polìticos soberanistas che a Lobina ddu bolent o nono un’ùnicu istandard?
Leave a comment