Sos istampos nieddos tenent una vida irregulare. Cando a curtzu b’at matèria (nues de gas ma finas isteddos) si nche màndigant totu, e in su discu issoro de crèschida sas partìculas s’ètzitant emittende radiatziones elettromagnèticas. Ma si a fùrriu non b’at nudda de mandigare, s’istampu nieddu si pasat. Però si, a pustis, atraida dae sa gravidade, s’acùrtziat àtera matèria, su discu de crèschida si torrat a formare, e torrant finas sas emissiones de rajos X, de rajos ràdiu e totu gasi.
Custu est acuntèssidu de reghente a s’istampu nieddu supermassissu in su tzentru de sa galàssia, SDSS1335+0728, chi s’agatat a 300 milliones de annos lughe dae sa Terra: a pustis de dècadas de inativitdade, at torradu a cumintzare a emìtere lampos de rajos X fortes e regulares, cun cadèntzia belle istàbile, sa cale cosa faghet pensare chi nche siat istratzende matèria a unu corpus tzeleste chi li girat a fùrriu, forsis un’isteddu, ma cun prus probabilidade carchi cosa de àteru. S’osservatzione de custos lampos est istada possìbile pro more de su telescòpiu ispatziale XMM-Newton de s’Agentzia Ispatziale Europea (ESA); cunforma a custa acuntèssida, unu grupu de istùdiu partetzipadu dae s’Istitutu Natzionale de Astrofìsica italianu (INAF) at publicadu dae pagu un’artìculu in sa revista Nature Astronomy.
In custu casu s’istampu nieddu est manifestende unu fenòmenu connotu comente erutzione belle periòdica, assotziada a isteddos o àteros ogetos chi interagint cun su discu de crèschida. Cadauna de custas erutziones est boghende chentu bortas prus energia a paragone de sas erutziones belle periòdicas tìpicas, e cun una cadèntzia, mai osservada in antis, de unas 4,5 dies, sa cale cosa ponet a prou sos modellos teòricos esistentes a pitzu de sos istampos nieddos.
