Dae sos ùrtimos annos Noranta, e mescamente in totu sos Duamìgia, sunt essende a campu sas medidas de sos danesos pro colonizare sa Groenlàndia e “modernizare” sa populatzione chi bivet in ie dae s’atigòriu: sos inuit. S’ìsula torrat a sa Danimarca a pustis de sa segunda gherra mundiale e sos guvernos danesos inghitzant programmas contra a sa poberesa e sas cunditziones de vida traditzionales de sa populatzione.
Sos ativistas inuit ant denuntziadu mescamente duas medidas. Sa prima est “s’esperimentu sotziale” de una bintina de pitzinnos intre ses e deghe annos in su 1951. Fiant totu cantos de famìllias indìgenas pòberas, batidos in Danimarca e pesados a sa cultura nord-europea. Su progetu fiat de los torrare a sas famìllias issoro pro lis dare s’impèllida a si pinnigare a sos usos europeos. Però ses sunt abarrados cun sas famìllias danesas chi los aiant acollìdos (sena preguntare nudda a sas naturales); sos àteros non sunt renèssidos prus a istare cun mamas, babbos e frades issoro: sa limba, sa manera de bìvere e su pensu fiant tropu diferentes. De custos medas los ant aorados, e ant fatu una bida in sa làcana de sa sotziedade. Calicunu est torradu a Europa. In su 2020 sa Prima Ministra danesa, Mette Frederiksen, at pedidu iscusa a sos inuit pro custa pàgina iscura de s’istòria de su Paisu.
Sa segunda est s’impiantu a sa cua de ispirales anticuntzetivas a 4.500 inuit, su mesu de sas fèminas fecundas de s’ìsula. De custas, in medas no ant pòdidu àere fìgios; àteras sunt istadas annos medas peleende cun dolores e pèrdida de sàmbene e a calicuna sos dutores ant dèpidu fàghere un’isterectomia. Como chi s’iscàndalu est essidu a campu pro more de unu podcast chi at contadu s’acontèssida, s’assòtziu de sas vìtimas at batidu in tribunale s’Istadu pro àere nessi una rifata de 40.000 euros a fèmina. In su mentres su guvernu at fraigadu una cummissione de iscumbata pro acrarire ite est sutzessu.
Custos crìmines essint como, ca sa Groenlandia at incumintzadu unu caminu lestru de autonomia dae sa Danimarca, cun poderiu a sa populatzione de s’ìsula e unu guvernu partzidu dae cussu europeu.
(redatzione)
Leave a comment