“Donna Berta” de Leopoldo Clarín Alas, òpera traduida in sardu dae Giovanni Muroni e publicada dae Condaghes in su 2012 (colletzione Àndalas).
Ah, sos liberales! Cuddos già ddoe fiant lòmpidos a Posadorio. In antis amus faeddadu de sa virginidade intata de Sabelona. Su letore diat dèpere àere pensadu ca donna Berta fiat viuda, o chi de sa virtude sua non si faeddaiat pro ellissi. Virtuosa già ddu fiat… ma vìrgine nono; bagadia ei. Si Sabel fiat istada in parte de sa mere, non fiat istada intrea. Già ddu cumprendiat, e pro custu non cumpariat peruna superioridade morale in cunfrontu de sa segnora. Fiat istada una disgràtzia, e fiat costada cara, sa disgràtzia e totu.
Sos Rondaliegos fiant bator frades e una sorre, Berta, òrfanos dae pipios. Su prus mannu, don Claudio, faghiat de babbu. Sa limpiesa de su sàmbene pro issos fiat unu cultu.
Totu bonos, geniosos, che a Berta, chi fiat semper risitende, faghiant òperas de caridade… dae a tesu. Timiant su pòpulu, chi amaiant che a frade in Cristos, no in Rondaliegos; sa soledade aristocràtica issoro teniat meda de ascetismu risulanu e ressignadu, comente de pistighìngiu de erèntzia. Sa libreria de sa domo fiat su sìmbolu de cussas tendèntzias; aizu ddo’aiat cosa chi non fiat libros religiosos, de devotzione regorta e disingannada, e libros de blasones; in totue sa rughe; e s’oro, e sa prata, e sa pùrpura de sos iscudos imprimidos in vacheta. A unu Rondaliego, tres o bator generatziones in antis, dd’aiant atzapadu mortu in unu padente, in sa Matiella, a mesu lega dae Posadorio, ochidu dae unu bighinu, segundu totu sos suspetos. Dae issara totu sa famìllia non faghiat mancu sa limòsina. Su peus pecadu de sos Rondaliegos fiat de pensare male de sa plebe chi amparaiant.
Dae parte issoro, sos rùsticos, forsis una die dipendentes de Posadorio, regolliant cun gestu de umiliatzione servile sos benefìtzios, e a cua si nde faghiant sa befe de sa decadèntzia de cussu segnoriu, e faghiant a bìdere, bastis chi non ddoe fiat de pònnere sa cara, sa falta de rispetu in totu sas formas possìbiles. Pro custu, ddos agiuaiant unu pagu sas leges noas, e sa polìtica noa mescamente. Su sìmbolu de sas libertades pùblicas (chi issos no ddis naraiant gasi, craru) fiat pro sos bighinos de Pie del Oro su disprètziu chi creschiat pro sos Rondaliegos, e sa santzione legale chi a custu disprètziu ddos animaiat, tràmite sa crèschida de cuntributzione cando si distribuiat sa de su cussìgiu, traballu fortzosu e isproportzionadu in sas chenàburas7, abbandonu de sa politzia rurale in sas làcanas de Zaornín, e a distintu de Susacasa, cun àteros chentu intzìdios, chi fiant semper neghe de su Munitzìpiu, de sa giustìtzia, de sos usos noos, de sos tempos metzanos.
Leave a comment