Sa poesia no est petzi unu giogu pro cumbinare rimas a concruos de versu. Si ghetamus un’ograda a sa poesia italiana de pagu prus o mancu 900 annos a como, podimus iscumproare chi dae tando giogaiant fintzas in intro de su versu. Legamus custu cumponimentu de Giacomo da Lentini, su cabu-iscola de sos sitzilianos, su “notaro” chi Dante mentovat in su XXIV càntigu de su Purgatòriu, su chi nânt chi imbenteit su sonetu.
[E]o viso – e non diviso – da lo viso,
e per aviso – credo ben visare;
però diviso – ‘viso’ – da lo ‘viso’,
c’altr’è lo viso – che lo divisare.
E per aviso – viso – in tale viso
de l[o] qual me non posso divisare:
viso a vedere quell’è peraviso,
che no è altro se non Deo divisare.
’Ntra viso – e peraviso – no è diviso,
che non è altro che visare in viso:
però mi sforzo tuttora visare.
[E] credo per aviso – che da ‘viso’
giamai me’ non pos’essere diviso,
che l’uomo vi ’nde possa divisare.*
In custu sonetu podimus iscumproare chi Giacomo da Lentini cumpartzit s’istile de su trobar clus, est a nàrrere cumpònnere cantare difìtzile (eredes de su trobar leu fiant sos istilnovistas). De su restu in sos cumponimentos suos bundant figuras retòricas che a sa ripetitzione, sa ditologia sinonìmica, sa similitùdine, sa metàfora, s’ossìmoru, s’adynaton, su polìptotu.
Bene. In custa poesia agatamus paràulas chi tenent sa matessi tzellula su dòpiu de sos versos de su sonetu matessi: 28 bias. Custu cheret nàrrere chi Giacomo da Lentini manigiaiat sa limba sua prus chi non bene.
In Sardigna a s’ispissu sa poesia in rima non tenet nemmancu enjambement (e nargiamus·lu). E cando su versu est lìberu – su bonu de sas bortas – non b’at contivìgiu de figuras retòricas chi potzant indeorare su testu.Ma poetas mannos giai bi nd’at galu, in Sardigna. A los sighire cheret nàrrere a contivigiare sa limba, sa traditzione mètrica e sa poesia.
Pagos amigos faedda-faedda
e bùglia-bùglia s’han fattu pregunta
s’est beru chi sa Giunta s’est isgiunta
o si sun solu aggiuntas de laredda.
Ca nâchi fun coghende…fajedda
e un’ala cherian…s’aggiunta;
a s’àter’han aggiuntu cun sa giunta
e nde lis est…birada sa padedda…
Ma si ognunu b’agiunghet su sou
lassende a fundu sughi bi fut prima
gai est che aggiungher…abba a brou.
Naran: “Ispinghe, tue” “E tue, arrima!”
“Ti do su meu, si mi das su tou
e da-i sutta ti che pigo a chima…”
Tando finas su ‘etzu paret nou**
Lompet a ogros, deretu, su giogu de paràulas de Giuanne Fiore, poeta itiresu, intre sa fae e su faeddare, intre sa giunta (comente òrganu esecutivu) isgiunta (iscontza) o mancu, s’aggiunta (pro agiùnghere/annànghere) e sa giunta comente mesura (la giumella).
Esèmpios custos chi nche barigant sa cuntierra intre sos chi cherent sa rima (ca nât chi est traditzione) e chie non la cheret (ca nât chi est un’impèigu). A poetare siat.
Màuru Piredda
*Valerio Magrelli, “Millennium poetry”, 2015 Il Mulino
** Giuanne Fiore, “Tempos”, 2012 Domus de Janas/Soter


