-Giuseppe Pepe Coròngiu-
Sas bètias de custas dies in contu de sas argumentatziones de sa Corte Costitutzionale e Avocadura de s’Istadu pro s’ordinàntzia chi refudat sos collègios privilegiados a sa limba sarda ant tentu unu meressimentu: ant craridu e semplificadu sa chistione de sa limba sarda pro chie galu non l’aiat cumpresa bene.
Dae s’ordinàntzia de sa Corte (a banda sos cavillos giurìdicos interpretativos de su ricursu chi at pèrdidu e chi no interessant a nemos) si cumprendet bene cale est su parre de Roma (Nicòlo Migheli l’at cramadu “tzafu”) in contu de sardu: sa limba nostra est de segunda categoria ca no est in s’istatutu e ca no at un’istandard. A livellu polìticu, su chi contat, est custu.
In pitzu de custa chistione, in aparèntzia simple a cumprèndere, s’est fata una gherra longa 16 annos in intro su movimentu linguìsticu. E comente totu sas gherras b’at dannu fatu e retzidu. Est normale chi b’apat cuntierra e tzarra in contu de totu sos argumentos. No est cussu s’ispantu e mancu chi non b’apat s’unanimidade a pitzu de unu problema. Su chi no est istadu normale, in custos annos, est chi sa classe dirigente sarda no apat leadu una positzione pretzisa e frimma. E gasi finas paritzos intelletuales sardos (de area identitària, naramus) chi ant preferidu dare resone a totus sena mai s’ischierare a manera crara a favore de una limba unida. E chi pintant sos de sa LSC comente estremistas, pro balangiare issos unu ruolu de mediatzione cun sa classe politica a favore de sos dialetos.
Pro non faeddare de sos banduleris de semper chi non s’ischit mai ite cherent.
S’istandardizatzione e ufitzializatzione de sas limbas est unu protzessu longu e complicadu, est beru, bi cheret cunsensu e passàgios democràticos, est beru, ma no est comente istandardizare sos pìgios de pane, sos programmas operativos de su computer o sas mesuras de sas ghennas. S’ufitzializatzione de una limba rechedet un’autoridade polìtica (o de àtera casta) forte chi la sustèngiat. Bi cheret un’atu de autoridade comente at fatu, pro nàrrere, su Friuli in su 1996. Si nono si finit comente si finit, a brigas de tzilleri o de tastieras infinidas.
Tando su lanivìgiu est istremenadu: totu sunt espertos, totus sunt linguistas e totus narant s’issoro. S’ùnica alternativa a s’unificatzione est s’anarchia polìtica e dialetale. E lu semus bidende.
B’at un’oportunismu tàticu anti limba comuna chi faghet a tìmere. Pagos ant s’ànimu de pigare una positzione forte. Deo so a favore de su sardu istandard, ma… Bi cheret unu sardu ufitziale iscritu comune, però… Est ora de non brigare prus…ma deo non tèngio un’idea. Non b’at coerèntzia. E non bi nd’at ca tenimus intelletuales presuntos identitàrios chi in fundu no ant metabolizadu sa diferèntzia intre dialetu populare e limba normale. O chi non bi crèent in fundu a sa chistione de sa limba, e duncas cussa de sa grafia ùnica lis paret una briga de pagu contu cando imbetzes est de fundamentu.
Est su chi nos narat, in fundu, a chie la cheret lèghere bene, s’ordinàntzia de sa Consulta. Ma su pallinu de sa legislatura est in manos a su protagonista de custas dies de polèmica giurìdica, su cussigeri de Rossomori Paolo Zedda.
Est issu chi at fatu su ricursu pro su collègiu europeu e no est andadu bene. Est issu chi at partzidu su mundu linguìsticu sardu in su 2011 cun Arrègulas, norma cuntestativa de sa LSC profondamente divisiva. Est issu su primu chi s’est ischieradu contra sas normas chi in su 2014 diant àere sarvadu s’ufìtziu limba sarda dae s’abulìgiu presente. Est issu chi cunfundet semper folclore e polìtica linguìstica faghende dannu a sa segunda. Est issu chi, paris a Firino, at partzidu politicamente su movimentu linguìsticu in collaboratzionistas e radicales pro si chircare unu cunsensu. Est issu chi, finas a como, at favoressidu una polìtica de dialetizatzione de su sardu chirchende de acorrare sa LSC in s’ufìtziu regionale in ue, pro nàrrere sa beridade, no est carculada meda. Totu cosas legìtimas politicamente, pro caridade, ma chi a in antis o a pustis ant a dèpere èssere pesadas cun medida in cunforma a su profetu chi ant batidu.
Custos issèberos, a bisu meu e de medas, ant fatu dannu: b’at idea de remèdiu?
S’onorevole Zedda est in intro de sa commissione culturale de su Cussìgiu Regionale, est issu chi nd’at fatu una missione de fàghere calicuna cosa pro sa limba sarda in custa legisladura. E creo chi bi cretat a beru. E custu l’ischint totus. No est un’òmine malu Zedda, est unu traballadore onestu, babbu de famìllia sàbiu chi at pesadu fìgios in sardu. Ma forsis non semper narat a totus comente la pensat a beru. No est cumbintu meda de s’unificatzione. E difatis at presentadu una proposta de lege in ue si faeddat galu, non de limba ufitziale, ma de “faeddadas de apartèntzia”. Duncas dialetos, torra e mancadu reconnoschimntu de sa limba sarda seguru.
Pustis su chi si cumprendet dae s’ordinàntzia de sa Corte Costitutzionale in contu de netzessidade de unu sardu ufitziale, cherimus galu sighire a fàghere sas matessi faddoncas?
Narant chi una lege at a andare in àula in atòngiu: depet èssere su terrinu pro un’àtera gherra tzivile tra frades in nùmene de su puntìlliu, o si podet pensare de fàghere unu testu galanu chi andet bene pro totus, massimamente pro sa limba nostra chi at bisòngiu de ufitzialidade unitària?
O si podet pensare de impònnere una visione dialetizadora sena una limba standard cun sa parte manna de su Movimentu Linguìsticu chi at a fàghere burdellu mediàticu comente si ischit fàghere? Zedda cheret fàghere su polìticu a beru o su defensore de sos talebanos amantiosos de sa divisione folclòrica in duos istandard o prus?
Fatzat su polìticu pensende a su bene de sa natzione e nois l’amus a reconnòschere. Sa vida, gasi comente sa polìtica, ponet a isseberare. Nois amamus sa paghe, ma ischimus gherrare puru cando nos custringhent. Sa resposta a chie at su pallinu in manos…
Giuseppe Pepe Coròngiu
Leave a comment