Unu cabu de òpera de sa literadura mondiale est in fines traduidu in sardu puru. Gianni Muroni, pro contu de s’editore Condaghes, at bortadu “Don Chisciote de sa Màntzia”. Unos cantos sòtzios a cunsonu ant a presentare custu traballu de importu pro sa literadura sarda e universale in Tàtari, chenàbura 26 de freàrgiu chi benit a sas h.18 in sa sala de sa libreria Messagerie Sarde in piazza Castello 10. No est una presentada simple ebbia, ma at a èssere su primu passu de unu progetu polìticu, artìsticu,musicale,literàriu chi at a girare peri s’Europa. S’idea est cussa de fraigare unu ispetàculu multimediale chi posca andet a giru in su Continente Betzu pro promotzionare sa limba sarda.
Pro lòmpere a custu resultadu su Coordinamentu pro su Sardu Ufitziale s’est postu paris cun su sòtziu Pro no Ismentigare, sun sos assòtzios de sos Sardos de Madrid e Bartzellona e cun s’Istitutu Fernando Santi, pro acumprire custa proposta culturale chi nde bogat pìgios diferentes de sa matessi creatzione. S’idea est cussa de fàghere una manifestatzione manna finas pro leare s’atentu subra sa polìtica linguìstica regionale chi no est bona comente diat dèpere èssere in custos tempos. Antzis, a sos militantes linguìsticos no agradat nudda nudda ca s’ùnica punna de s’assessoradu regionale cumpetente paret cussa de burrare su chi s’est fatu in sos ùrtimos deghe annos, mescamente sa Limba Sarda Comuna. E difatis, Muroni, su tradutore, at traduidu cun su standard ortogràficu ufitziale aprovadu dae Renato Soru in su 2006.
A nde faeddare su 26 moende dae sas ses de merie, in cara a chentinas de militantes de su Movimentu Linguìsticu, ant a èssere Domitilla Mannu e Paolo Mugoni chi ant a presentare s’initziativa.. Posca Giuseppe Coròngiu at a arresonare de su libru e de sa polìtica linguìstica a tempos de oe cun su matessi Muroni, cun s’editore Frantziscu Cheratzu e cun Gianni Garbati, consultore de sos sardos de Ispagna. Ant sighire leturas de su libru a incuru de Giulio Landis e mùsicas de Frantziscu Medda. In finitia, pregontas e dibàtitu de su pùblicu.
Su merie s’at a torrare a contare su contu prenu de cavalieris errantes, gigantes, printzipessas e maias. Custu est su mundu de s’hidalgo don Chisciote, chi a caddu de Runtzinante andat in chirca de aventuras. Cunsideradu su primu romanzu modernu, Don Chisciote de sa Màntzia est essidu in su 1605 e deghe annos a pustis at tentu una segunda parte.
S’autore, Miguel de Cervantes Saavedra, chi ocannu sunt sos 400 annos dae sa morte, est istadu in sa vida sua sordadu cumbatende in sa batalla de Lepanto in ue aiat pèrdidu una manu. Dae sordadu fiat finidu iscrau in Algeri e posca funtzionàriu de s’amministratzione pùblica. Acusadu de corrutzione, aiat connotu sa presone, in Sivìllia. De totu sas creatziones literàrias suas, chi incruint La Galatea, Novelas ejemplares e una sèrie de cummèdias, che a Los baños de Argel, su Don Chisciote est sa prus connota e istimada.
Su tradutore in sardu de Cervantes Gianni Muroni est naschidu in Tàtari. S’est laureadu in s’universidade turritana cun una tesi de tradutzione dae s’ispagnolu. Tenet unu master de I livellu in Documentatzione, tradutzione e elaboratzione de mòdulos culturales in limba sarda, de s’Universidade Autònoma de Bartzellona, e unu de II livellu in Linguistica Teorica i Aplicada de s’Universidade Pomepeu Fabra de Bartzellona . Est istadu responsabile de sos isportellos linguìsticos de Modolo, Lei e de sa Provìntzia de Tàtari. In Lei at ideadu e organizadu su Festival de sa Literadura in Limba Sarda. At fundadu e curadu su situ de novas bilingues in italianu e sardu on line Sardies.com, paris cun Luca Foddai. pro Sardies at realizadu, semper paris cun Luca Foddai, una serie de intervistas a iscritores sardos. Est istadu responsabile de sa parte linguistica de su CROS (Curretore Regionale Ortogràficu Sardu). Pro s’editoriale Condaghes at publicadu, a prus de Don Chisciote de sa Màntzia, sas tradutziones de àteros tres clàssicos de sa literadura ispagnola: Nebida (Niebla), de Unamuno, Donna Berta de Clarin e Isposòriu de sàmbene (Bodas de sangre), de Garcia Lorca.
Su Don Chisciote si diat pòdere lèghere comente unu giogu de ispigros intre sa realidade e sa fantasia, o mègius intre su mundu reale e cuddu ideale. Sentidu e machine s’ammisturant a pare in su cavalieri, capatze de bìdere gigantes in ue ddo’at molinos e a su matessi tempus de ispantare pro sa sabiesa de sas allegas suas. Sas pròpiu calidades tenet su tzeracu, iscimpru e abbistu cunforma a s’ocasione. Bisu e realidade rapresentant su cuntrastu, sena de solutzione, intre s’umanèsimu rinascimentale e su tempus nou, oramai privu poesia.
Su passàgiu dae unu tempus eròicu, in ue però giai sas armas de isparu nd’at leadu s’àura èpica a sas gherras, a unu giai prus modernu essit a pìgiu dae sas pàginas de su libru. Cervantes aiat gherradu in sa batàllia de Lèpanto, contra a sos turcos, e fiat istadu iscrau de sos moros. Pro totu sa vida est abarradu unu sordadu. S’amargura pro sas dies de glòria passadas e cantzelladas dae unu presente fatu de problemas econòmicos e pagos reconnoschimentos literàrios at acumpangiadu totu sa betzesa de s’iscritore e est presente, paris cun episòdios bìvidos in sa gioventude, in sos capìtulos de su libru. Don Chisciote, su dòpiu immaginàriu, est duncas eroe còmicu, bidu ca su libru, in s’intentzione decrarada de s’autore, est una sàtira contra a sos libros de cavalleria, e a su matessi tempus tràgicu. Est, custu, unu de sos elementos chi faghet modernu su romanzu.
Ateruna novidade rapresentada dae su Don Chisciote est s’usu de unu limbàgiu collocuiale, leadu dae sa vida de ogni die e postu in sa pàgina iscrita, chi dat vida a sos personàgios e los faghet reales e no idealizados. Inoghe puru sunt istadas de giudu a Cervantes sas esperièntzias personales, massimamente sas dies coladas in lucandas e tzilleris in sos biàgios de funtzionàriu pùblicu.
Pedra miliare de sa literadura ispagnola, Don Chisciote de sa Màntzia est intradu luego in s’immaginàriu colletivu europeu. Sa prima tradutzione, in inglesu, de Shelton, est de su 1612 e sa prima italiana, de Franciosini, de su 1622. A pustis de bator sèculos su sardu puru s’agiunghet a sas limbas faeddadas dae su Cavalieri de sa Trista Figura.
A sa serada podent partetzipare totus, est a in donu e no est netzessàriu a si marcare o a prenotare. Sende però chi sa sala no at prus de chentu postos si cussìgiat de arribare chitzo ca b’est su perìgulu de no agatare una cadira. Su CSU difatis est mobilitende sa gente sua pro dare s’ennesimu sinnale a sa polìtica chi sa polìtica linguìstica cheret unu cuidadu chi s’assessoradu de s’istrutzione pùblica como no est assegurende. Carchi mese como, su sòtziu militante, at organizadu cun renessida manna sa presentada in Casteddu de su primu libru arabu traduidu in sardu “Segamentu de ancas” de Zakaria Tamer e sa segunda Festa de sa Limba Ufitziale in Oschiri cun sa partetzipatzione de 500 persones.
Custu est traballare pro sa limba, agiudare a creare una limba sarda literària, una limba refinada, fine, culta; una limba chi si podat iscrìere de totu; una limba iscrita bandera de su faeddare nostru, de totu un’ìsula, no una limba provintziale; una limba esempru de iscritura elegante chi si nudrit dae sa mègius literadura universale.
Non so parlare il mio dialetto- montrestino- e non vivo in Sardegna: mi sono divertita a tradurre tutto l’articolo, per certi termini che non conosco, ci sono arrivata con l’intuito. Complimenti, mi piace l’iniziativa.
Benènnidos e aggradessidos totu sos trabaglios chi àmparant a criare unu sardu comunu pro imbarzare de nou sos bantos de sa nostra sardidade in sos cunfrontos cun sas limbas anzenas.
Totu custos “literados” inue che sunu cando bada de dezidere ite faghere contra a sa endida e sa colonizatzione
de s’isula nostra: (bases militares,trabanaduras in su mare nostru, ammuntonamentos de algia nucleare -po 4 soddos)?-
Imparamus s’inglesu, ateru che sardu chena cabu ne coa;
nos ada a servire cando no ch’amus a dever fuire impressese e in bolos o morrere po luadas radiativas e eletromagneticas o po terremotos provocados dae sas trabanaduras marinas chena cussideru!!!