S'Afare Camarassa': una rebellia cuada dae s'istòria

-de Sarvadore Serra –

Su negatzionismu istòricu de s’iscola italiana at cuadu totu sas acuntèssidas prus de importu de s’istòria sarda. Fintzas su fatu chi sos sardos, in su 600, ant mortu unu vitzerè ispagnolu, cun totu su chi est capitadu in antis e a pustis.

S’ “afare Camarassa” est su giallu polìticu- passionale prus intritzidu, emotzionante e dramàticu de s’istòria de Sardigna. At tentu s’epitzentru suo in sas 30 dies chi colant dae su 21 de làmpadas (cando calicunu at mortu su nòbile Don Austinu de Castelvì, marchesu de Làconi) a su 21 de trìulas de su 1668 (cando calicunu at mortu su marchesu de Camarassa Don Manuel de Los Cobos, Vitzerè de Sardigna).

In su 1668 sa monarchia ispagnola est in crisi; est in crisi in Madrid, in ue, in càmbiu de su re pitzinnu, guvernat sa reina mama; est in crisi in Europa, in ue a s’ispissu s’alluent fogos de rebellia; est in crisi in Sardigna, in ue s’aristocratzia sarda revìndicat, in su Parlamentu, una sèrie de mesuras, sa prima sa riserva a sos sardos de sos incàrrigos pùblicos. A rapresentare sas istàntzias de sos sardos, a su puntu de andare in pessone a sa corte de Madrid, b’est Don Austinu de Castelvì, marchesu de Làconi, prima boghe de s’Istamentu militare (su de sos nòbiles); in pagas paràulas, s’òmine polìticu prus importante de sa Natzione sarda. Chie trassat contra a issu, in defensa de su podere monàrchicu, est su vitzerè, est a nàrrere su depositàriu de su podere ispagnolu in s’ìsula nostra.

Don Austinu andat in missione a Madrid presentende custas 5 dimandas: 1) sa riserva esclusiva a sos sardos de sos incàrrigos de guvernu in s’ìsula; 2) sa cunfirma de sos privilègios antigos; 3) sa rateizatzione de su donativu; 4) s’abolitzione de sa setzione criminale de s’Udièntzia Reale; 5) s’esentzione dae tassas noas non deliberadas dae sos Istamentos.

Su marchesu ghirat a Sardigna a manos iscutas, ma su pòpulu l’aclamat “Babbu de sa Pàtria”. Su 21 de làmpadas de su 1668, a de note, in s’ìnteri chi est ghirende a domo, calicunu li faghet sa posta e l’ochiet a fusiladas. Sa risposta no istentat a cròmpere: su 21 de trìulas a su marchesu de Camarassa, in s’ìnteri chi est ghirende a su Palatzu reale cun sos custrintos, l’ochient a issu puru a fusiladas.

S’omitzìdiu de su marchesu de Làconi paret a totus unu delitu polìticu. S’omitzìdiu de su vitzerè totus pessant chi siat una venga pro sa morte de su difensore de sos deretos de sos sardos. B’at un’istrutòria, e sas testimonias andant totus in custu chirru: chie at ordimingiadu sa morte de don Austinu est su vitzerè o, si nono, s’ambiente de sa corte (in sa mèria de sas acusas b’est mescamente sa mugere de su vitzerè)

Ma sa cròmpida de su vitzerè nou, su duca de San Germanu, nche bòrtulat totu. Un’istrutòria noa punnat a nàrrere chi sos mandantes de s’omitzìdiu Castelvì sunt sa mugere giòvana (tropu giòvana) e s’amante de issa, su fradile Silvestru Aymerich. Sa furriada imprìmida a sas indàgines e sa bortulada de totu sas testimonias nche giughent a cramare in càusa totu sos capos de s’aristocratzia sarda alliados de su marchesu de Làconi, cumintzende dae Don Giàime Artal, su marchesu de Cea betzu e valorosu, su “Nèstore de sa nobilesa sarda”. Totu sos inculpados si ponent a bandidare: su marchesu de Cea s’apoderat in sos giassos de Otieri e de s’Anglona comente in unu territòriu “francu”; pustis si nche fuit a Frantza paris cun sos partidàrios suos e cun Frantzisca e Silvestru (chi in s’ìnteri si fiant cojuados).

Su vitzerè tando ponet in òpera unu disinnu diabòlicu. Mandat a Don Giàime Alivesi, unu nòbile tataresu culpèvole de prus de unu delitu, a nche cumbìnchere su marchesu e sos cumpàngios suos chi sa Sardigna est pronta a sa rebellia.

Su marchesu de Cea nche torrat a Sardigna paris cun su tzeracu Frantziscu Cappai, cun Don Silvestru e cun sos amigos Don Frantziscu Cao e Don Frantziscu Portugues. A custos ùrtimos tres los ochient deretu; los isconcant e sas concas issoro prenadas de sale nche las giughent a Casteddu paris cun Don Giàime e su tzeracu; a su marchesu de Cea, a pustis de dies, l’isconcant in “Sa Pratzita” (chi como est ”Piazza Carlo Alberto”); a su tzeracu l’arrodant biu. Comente ammonestu cruele e màcabru contra a sa possibilidade de àteras velleidades insurretzionales, sas concas issoro las esponent in una gàbbia in sa Turre de s’Elefante e las lassant in cue pro 17 annos; in carrera de Canelles, imbetzes, ponent (e b’est galu) una losa cun una “perpètua nota de infàmia”.

Custa, in sìntesi, est s’acuntèssida. Chi tenet, comente caraterìstica prus de importu, su fatu chi bi sunt in mesu sas famìlias prus de gabale de s’aristocratzia sarda.

Non s’ischit, e forsis non s’at a ischire mai, si sa morte de Austinu est istada frutu de sa cuntierra sua cun sa monarchia ispagnola o si issu est mortu pro more de un’intritzu adulterinu. De seguru est reale sa contrapositzione intre sos fideles de su re e sa classe dirigente sarda de tando. Una classe dirigente chi nche l’ant ispèrdida in su sàmbene.

Ligàmenes: http://web.tiscali.it/casteddumannu/2010-febbraio-notizie.htm

http://www.araldicasardegna.org/storia_nobilta/omicidi_laconi_camarassa.htm

http://www.contusu.it/la-qperpetva-nota-de-infamiaq-la-storia-di-donna-francesca-zatrillas/

De lèghere:

• Donna Francesca Zatrillas, Dionigi Scano, La Biblioteca della Nuova Sardegna, 2003

• La ribellione e la rivoluzione. Sardegna spagnola e piemontese, Pietro Maurandi, CUEC, 2008

• Il Regno di Sardegna in età moderna. Saggi diversi, a cura di Francesco Manconi, CUEC, 2010

Leave a comment