Sardos in s'esèrtzitu ispagnolu

Sardos in s'esèrtzitu ispagnolu

– de Sarvadore Serra

B’at un’interessu nou  pro s’esèrtzitu  chi at dominadu s’Europa nessi pro  110 annos, e chi sas impresas suas  (e derrotas) sunt argumentu de cunferèntzias, pesant passiones in sas retzas sotziales, ispirant tìtulos noos e fintzas s’abertura de librerias ispetzializadas:  totu pro faeddare de un’unidade militare  creada in su 1536 e chi sa presèntzia sua  est istada sinònimu de  vitòria fintzas a  su 1643.

       Rafael Rodrigo, dutore in Istòria e coordinadore de su “Foro de Historia Militar Gran Capitán”, narat chi sos chi sighint s’assòtziu suo sunt colados in pagos annos  dae  3.000 a 30.000. “A sas cunferèntzias acudit unu muntone de gente. Tue amànias reuniones sena fàghere publitzidade meda e si presentant 300 pessones dae totu Ispagna”. Rodrigo pensat chi totu custu b’intrat cun sas “recreatziones pintòricas de Augusto Ferrer-Dalmau, sos romanzos  de Arturo Pérez-Reverte [Alatriste] e sèries televisivas comente El Ministerio del Tiempo”. “B’at chie  ligat custu fenòmenu cun sa polìtica. Deo creo chi custu ligàmene non b’est. S’argumentu interessat  a gente de cada casta e ideologia. Però podet dare chi s’esistèntzia  de movimentos indipendentistas apat fatu crèschere s’interessamentu”, agiunghet.

Sos  “tercios” fiant s’esèrtzitu chi sa Casa de  Àustria  ispagnola impitaiat pro dominare su mundu, un’arma de gherra chi fiat impossìbile a la bìnchere e chi in s’arte militare fiat diferente dae totu sas àteras. Tenent sa raighina issoro intre s’agabbu de su sèculu  XV e su cumintzu de su sèculu XVI. B’at espertos  chi los ponent in relatzione  cun sas  tropas de sos  Res Catòlicos e sas  coronelias de Gonzalo Fernández de Córdoba. Essint a campu pro sa prima bia in unu testu iscritu in sas  Ordinàntzias  de Gènova de su 1536.

Sos  tercios ispagnolos petzi podiant èssere cumandados  dae sordados chi faeddaiant  in castiglianu, catalanu, portughesu o sardu. Totu sos àteros non podiant otènnere avantzamentos. Sos italianos chi imprapastulaint unu pagu de ispagnolu finghiant de èssere valentzianos  pro chircare de otènere sa promotzione.  

In su cumintzu bi nd’aiat bator: Nàpule, Sitzìlia, Lombardia e Nitza (chi li naraiant fintzas Màlaga). Non teniant denominatziones  militares ufitziales e leaiant su nùmene dae su logu de nàschida de su maistru de campu chi los cumandaiat.  Sa pressione bèllica chi sufriat s’Ispagna  at fatu a manera chi su nùmeru siat aumentadu  e chi si siant diferentziados sos prus antigos (tercios betzos) dae cussos creados prus de reghente (tercios noos).

Cada tercio fiat formadu  dae 10 unidades o cumpangias in ue b’aiat tres castas de sordados: picheris, archibuseris e rodeleris. Cada maistru de campu, su responsàbile màssimu de su tercio, cumandaiat unos deghe capitanos, dae sos cales dipendiant sergentes, alfieris, sergentes majores, capellanos (gesuitas), barberis… Sos sordados, si non teniant cunfiàntzia in su capitanu, podiant cambiare cumpangia sena problema perunu. Sos afares internos non si resolviant mai a corpos, ma b’aiat petzi una solutzione   in casu de insubordinatzione: s’ispada.

Su Tercio betzu de Sardigna, creadu in su 1564, pro voluntade de Felipe II de  Ispagna, dae Gonzalo de Bracamonte y d’Avila comente repartu voluntàriu professionale, fiat formadu dae veteranos de grandu esperièntzia, presentes in sas tzitades prus mannas de Sardigna (mescamente in sos presìdios  de Casteddu, Casteddu Aragonesu e S’Alighera).

Teniat sas sedes  in Casteddu e in Tèmpiu e fiat formadu  dae deghe cumpangias  de fanteria mista de picheris e archibuseris, pro unu totale de 1.728 sordados in su 1567.

In custa prima fase  in su Tercio de Cerdeña, comente in totu sos tercios ispagnolos, reclutaiant pro su prus sordados castiglianos (mescamente de su sud-ovest de  Castìglia,  de Granada e de Estremadura), integrados cun carchi aragonesu e cun pagos  mertzenàrios  internatzionales (a s’ispissu navarresos,   duncas ibèricos). Comente preferèntzia, sos sordados sardos nche los poniant in Tercios diferentes dae su de  Cerdeña, pro istransire chi b’aeret  ligàmenes de parentiu intre sos sordados e sos tzitadinos.

Pustis, in su 1626, in s’àmbitu de sa polìtica  de sa  “union de las armas” de su Primu Ministru ispagnolu Duca de Olivares, cun s’arrolamentu de 1.200 òmines reclutados in Sardigna, est cumintzada, a dimanda  de su Cussìgiu de sa Corona de Aragona, sa formatzione  de Tercios a beru sardos. A su personale de custas unidades, ca l’aiat pedidu su Bratzu Militare de sos Istamentos de su Rennu de Sardigna, lis ant cuntzèdidu su status, cun su tratamentu currispondente, de “soldados españoles”

Su  primu Tercio sardu formadu gasi, chi li naraiant  Tercio de Cerdeña II, l’ant postu suta de su cumandu de su Maistru de Campu don Jeronimo de Cervellon y Torresani, conte de Sèdilo, e l’ant imbiadu a  Lombardia, in su 1628, pro sa gherra de su Monferrato, in ue at leadu parte  in s’assèdiu  de Casale. Pustis, l’ant impitadu in  Fiandras in su 1631, in s’àmbitu  de sa  Gherra manna de sos 30 annos in ue, a pustis chi si nch’est mortu don Jeronimo, est coladu suta de su cumandu de su frade don Matias;   in fines nche l’ant iscontzadu  in su 1632.

Un’àteru Tercio sardu,  chi li naraint Tercio de Castelvì ca   l’aiat chertu sa famìlia nòbile de Castelvì,  fiat in  Cartagena, in su 1638, in ue at reprìmidu un’ammutinamentu. In su 1642, suta de su cumandu de su Maistru de Campu don Jorge de Castelvì, nche l’ant mandadu a  Fiandras e a su  nord de sa Frantza, in ue at bìnchidu in sa  Batalla  de Honnecourt. In su 1643 l’ant derrotadu  in sa Batalla de Rocroi, in ue  figurat comente unu de sos Tercios chi ant refudadu sas cunditziones onoràbiles  de resa propostas  dae sos frantzesos e ant gherradu finas a s’annientamentu cumpletu. Custu Tercio, mancari esseret torradu  a pagu prus de  dughentos òmines, nche l’ant iscontzadu (reformado) petzi in su 1647, pro respetu de su cumandante suo, don Jorge de Castelvì, chi petzi in cussu annu est recuidu  dae unu perìodu longu de presonia   in Frantza.

Ma b’at àteros  repartos formados in Sardigna in su sèculu XVII, inditados cunforma a su nùmene de sos cumandantes: in mesu de sos àteros bi fiant su Tercio de Passino, su Tercio de Aragall, ambos duos impitados in sas Fiandras, e su Tercio de Alagon, impitadu in s’assèdiu de  Messina ocupada dae sos frantzesos.

In fines, s’ischit de sa formatzione de unu “Regimiento de Cerdeña”, in su perìudu 1717 – 1720, in su cale, cando est agabbada sa gherra de sutzessione ispagnola, su pretendente de sa Casa de Borbone, chi oramai fiat re de Ispagna cun su nùmene de  Felipe V, impugnende sas determinatziones  leadas cun su Tratadu de Utrecht de su 1713, at detzisu de torrare a ocupare sa Sardigna, chi custu tratadu l’aiat assinnada a su  pretendente Karl von Habsburg. S’esigèntzia de formare  unu Regimiento de Cerdeña l’aiant prospetada, in particulare, in sa  “Nueva Planta de Cerdeña” cunsighente a sa reocupatzione  de s’ìsula  e a su passàgiu suo dae su  Cussìgiu de sa  Corona de Aragona (chi nche l’aiant iscontzadu) a su  Cussìgiu de Italia. Custu regimentu  l’ant formadu in  Pamplona su 10 de freàrgiu de su 1718   e l’ant postu suta de su cumandu  de su Coronel don Josè de Lima Masones, membru cadetu de sa famìlia de sos contes  de Montalvo e barones de Pasada. Faghiat parte de s’ordinamentu  de s’Esèrtzitu Ispagnolu galu in su  1737, in sa  lista de sos  “Regimientos de Infanteria Italiana”, ma non prus in s’Ordinàntzia Reale  de su 16 de abrile de su 1741, chi tratat de   “la antiguidad de los Regimientos”.

Ligàmenes:

https://elpais.com/cultura/2018/12/21/actualidad/1545406261_918691.html?fbclid=IwAR0BnAYTQJ-InlThjpD1Vi4v7KPkvpGNWaPTyBTHJxLR-9mKKvuQJgwEbZE

https://it.wikipedia.org/wiki/Tercio_de_Cerde%C3%B1a

Leave a comment

2 Comments

  1. Bona sero,
    hazis una imagine o unu disegnu ‘e sa bandera de don Jeronimo Cervellón y Torresani,maistru ‘e campu de su Tercio II de Cerdeña o puru una bandera de su maistru ‘e campu don Jorge Belví che fuit in Fiandras in su 1642?

    Saludos.

    Michele Scala.

  2. Bonas dies,
    sa bandela che s’idedet in cussu articulu
    de chi est?De su tercio de Jerónimo de Cervellón o ‘e Jorge de Castelví?

  3. Bonas dies,
    sa bandela che s’idedet in cussu articulu est cudda ‘e su tercio de Sardinia?Si est issa,est sa de Jerónino de Cervellón o sa de Jorge de Castellví?

Send a Comment

S'indiritzu email tuo no at a èssere publicadu. Is campos pedidos sunt signados *