Domìnigu Albertu Azuni, giurista e magistradu de gabbale, in su Rennu Sardu e in Frantza

Domìnigu Albertu  Azuni, giurista e magistradu de gabbale, in su Rennu Sardu e in Frantza

– de Sarvadore Serra –

 

Domìnigu Albertu Azuni (Tàtari, 3 de austu de su 1749Casteddu, 23 de ghennàrgiu de su 1827) est istadu unu giurista e magistradu   de su  Rennu de Sardigna e de su Primu Impèriu frantzesu.

Nàschidu dae una famìlia burghesa (su babbu fiat apotecàriu), in su 1772 s’est laureadu in giurisprudèntzia in s’Universidade de Tàtari. At praticadu s’avocadura in antis in Tàtari e, dae su 1774,  in Torinu; in cue at praticadu  finas a su 1777,  cando at assuntu sa càrriga  de funtzionàriu de s’ufìtziu generale de sas  Finàntzias; in su 1780 at otentu su gradu de vitzeintendente generale in Nissa. In sa matessi tzitade, in su 1782,  l’ant dadu s’incàrrigu  de giùighe de su  Consoladu de cummèrtziu, e at pòdidu aprofundire  sos istùdios de sas  normas de su cummèrtziu marìtimu internatzionale.. Intre su 1786 e su  1788 at publicadu in bator volùmenes  su Dizionario universale ragionato di giurisprudenza mercantile. Pro custa resone  in su 1789 su re de Sardigna Vittorio Amedeo III l’at fatu senadore e in su 1791 l’at incarrigadu de ammaniare su  còdighe de sa marina mercantile de su Rennu de Sardigna. Su disinnu non s’est realizadu ca, in su 1792, sos frantzesos ant ocupadu Nissa, e Azuni si nch’est fuidu a Torinu. Acusadu de giacobinismu (pro custa resone  l’ant cunfiscadu sos benes) si nch’est dèpidu tramudare  a Firenze, Trieste, Venezia e àteras tzitades.

In cussos annos at traballadu  a su Sistema universale dei principi del diritto marittimo d’Europa chi at publicadu in duos volùmenes  in sos annos 1795/76 in Firenze; in su  1798, cun una lìtera  de s’avocadu  napuletanu Bartolomeo Pagano a Ignazio Ferrante (chi tando fiat cussigeri de su “Supremo Magistrato di Commercio”) l’ant incurpadu sena resone  de àere copiadu un’òpera fata dae Michele de Jorio pro incàrrigu de Ferdinando IV..

Belle gasi, custa òpera de Azuni est istada apretziada meda e at otentu  tantu fama chi  Napoleone l’at dadu s’incàrrigu de leare parte in s’iscritura  de su Code de commerce, adotadu in su 1807. At otentu sa tzitadinàntzia frantzesa e si nch’est andadu a istare  a Parigi.

Intre su 1799 e su 1802 at fatu imprentare su libru Essai sur l’histoire géographique, politique et naturelle du royaume de Sardaigne. Su  4 de làmpadas de su 1807 l’ant nominadu  presidente de su Tribunale de  apellu de Genova, in ue est abbarradu finas a su 1814, s’annu chi sos inglesos ant ocupadu sa tzitade. In su 1818 Vittorio Emanuele I l’at torradu a cramare a Sardigna,    e l’at nominadu giùighe de su Consoladu de Casteddu e diretore de sa biblioteca de s’Universidade de Casteddu.

Azuni si nch’est mortu in Casteddu in su 1827, e nche l’ant interradu  in sa  Basìlica de Bonària.

In Tàtari l’ant dedicadu una pratza, in ue ant postu su monumentu suo, e unu Litzeu clàssicu; Cagliari l’at dedicadu una carrera e s’Istitutu Professionale de Istadu pro sos sèrvìtzios cummertziales e turìsticos; Roma l’at dedicadu sa carrera omònima intre Pratza de sa Marina e Ponte Matteotti.

Òperas:

in frantzesu

  • (FR) Essai sur l’Histoire géographique, politique et naturelle du Royaume de Sardaigne, Parigi, Leroux, 1799-1800.

  • (FR) Système universel des principes du droit maritime de l’Europe, ou Tableau versitòet raisonné…, Parigi, J. C. Poncelin, 1801-1802.

  • (FR) Consultation pour le M. le marq. d’Yrauda, Parigi, 1801.

  • (FR) Histoire géographique, politique et naturelle de Sardaigne, Parigi, Levrault frères, 1802.

  • (FR) Mémoire pour les coutiers de Marseille, Parigi, 1803.

  • (FR) Notice sur les voyages maritimes de Pytheas de Marseille, Marseille, Imprimerie de la Société Typographique, 1803-1804.

  • (FR) Droit maritime de l’Europe par M. D. A. Azuni, Parigi, Charles, 1805 e Reprodutzione Anastàtica, Torinu, 1972.

  • (FR) Dissertation sur l’origine de la boussole, Parigi, A. Renouard, 1805.

  • (FR) Appel au gouvernement des vexations exercées par le corsare français l’Aventurier contre des negocians liguriens, Gènova, 1806.

  • Origine et progrés du droit et de la legislation maritime, Parigi, A. Beraud, 1810.

  • Mémoires pour servir à l’histoire des voyages maritimes des anciens navigateurs de Marseille, Gènova, H. Bonaudo, 1813.

  • Recherches pour servir à l’histoire de la piraterie, avec un precis des moyens…, Gènova, A. Ponthenier, 1816.

  • Système universel des armaments en course et des corsaires en temps de guerre suivi d’un precis des moyens…, Gènova, H. Bonaudo, 1817.

in italianu

  • Dizionario universale ragionato della giurisprudenza mercantile, IV volùmenes, Nissa, Società Tipografica, 1788.

  • Dissertazione sull’origine della bussola nautica letta alla Reale Accademia fiorentina…, Firenze, F. Stecchi, 1795.

  • Sistema universale dei principi del dritto marittimo dell’Europa, Firenze, Granducale, 1795-1796 (ediziones posteriores Trieste, 1796 e 1797, e New York, 1806. Tradutziones frantzesas Parigi, 1797, 1801 e 1805, cun su tìtulu Droit maritime de l’Europe)

  • Il Mentore perfetto dei negoziati, Trieste, 1797.

  • Osservazioni polemiche, Gènova, 1816.

  • Della pubblica amministrazione sanitaria in tempo di peste colle leggi proprie…, Casteddu, Stamperia Reale, 1820.

  • Intorno alla pirateria; Sullo stato naturale dell’uomo, a cura di S. Cocco Solinas, Tàtari, G. Dessì, 1892.

  • Saggio sulla storia geografica, politica e naturale del Regno di Sardegna, “La regione”, Vol. 1, Casteddu, 30/9/1922.

  • Saggio sulla libertà di stampa, “La regione”, Vol. 2, Casteddu, 28/02/1925.

  • Storia geografica politica e naturale della Sardegna, Tàtari, Società Sardamare, 1950.

  • Elogio della pace, (a incuru de A. Delogu), Casteddu, 1994.

  • Discorso sui pericoli della libertà di stampa: versione francese e italiana, (a incuru de A. Crisci), Tàtari, 1998

Bibliografia:

  • P. Tola, Dizionario biografico degli uomini illustri di Sardegna, Torinu, 1837-38

  • G. Siotto Pintor, Storia letteraria di Sardegna, Casteddu, Tipografia Timon, 1843-44

  • L. Mossa, Domenico Alberto Azuni, Tàtari, Gallizzi, 1927.

  • L. Ziriola, Domenico Alberto Azuni: commemorazione ufficiale nel primo centenario della morte dell’Azuni, Tàtari, Stamperia della libreria italiana e straniera, 1928.

  • R. Ciasca, Bibliografia sarda, Roma, 1931-34.

  • F. Alziator, Storia della letteratura di Sardegna, Casteddu, Edizioni della Zattera, 1954.

  • Filippo Liotta, Domenico Alberto Azuni, in Dizionario biografico degli italiani, vol. 4, Roma, Istituto dell’Enciclopedia Italiana, 1962, pp. 751-752.

  • Luigi Berlinguer, Sui progetti di codice di commercio del regno d’Italia, 1807-1808, Milanu, Giuffrè, 1970.

  • Fondazione Mansutti, Quaderni di sicurtà. Documenti di storia dell’assicurazione, a incuru de M. Bonomelli, ischedas bibliogràficas de C. Di Battista, notas crìticas de F. Mansutti. Milanu: Electa, 2011, p. 59-61.

Ligàmenes:

https://it.wikipedia.org/wiki/Domenico_Alberto_Azuni

http://www.treccani.it/enciclopedia/domenico-alberto-azuni_(Dizionario-Biografico)/

http://azunicagliari.gov.it/index.php?option=com_content&view=category&id=45&layout=blog&Itemid=76

https://books.google.it/books?id=LAlysuqGQzIC&pg=PA676&lpg=PA676&dq=chie+era+azuni&source=bl&ots=hynLGbmLJR&sig=VZi7Ugm1QxVGuqXHx9gO4_4U59w&hl=it&sa=X&ved=2ahUKEwiqpePIoYHeAhXFkywKHZpgBUYQ6AEwBnoECAYQAQ#v=onepage&q=chie%20era%20azuni&f=false

https://books.google.it/books?id=EtxSf-nWp_wC&pg=PA295&lpg=PA295&dq=chie+era+azuni&source=bl&ots=Z7iDTgyFT1&sig=JRcEXo0Tno_qWcI6APNYOYhbuJ8&hl=it&sa=X&ved=2ahUKEwiqpePIoYHeAhXFkywKHZpgBUYQ6AEwCXoECAEQAQ#v=onepage&q=chie%20era%20azuni&f=false

Leave a comment

1 Comment

  1. MOLTO ORGOGLIOSA DI QUESTO AVO

Send a Comment

S'indiritzu email tuo no at a èssere publicadu. Is campos pedidos sunt signados *