Bustianu Satta, nugoresu, avocadu, poeta e giornalista

Bustianu Satta, nugoresu, avocadu, poeta e giornalista

         –     de Sarvadore Serra   –

Bustianu Satta fiat nàschidu in Nùgoro su 21 de maju de su 1867. Su babbu Antoni fiat un’avocadu nugoresu e sa mama, Remunda Gungui, beniat dae Mamujada; Bustianu teniat fintzas unu frade, Giosepe.

Cando teniat petzi chimbe annos, su babbu si nch’est mortu in  Livornu, a ue fiat andadu pro resones de traballu. Sas elementares e su ginnàsiu Bustianu los at frecuentados in Nùgoro,  in s’Iscola Normale Maschile de su cumbentu de sos frantziscanos. In su 1883 si nch’est tramudadu a Tàtari pro frecuentare su Litzeu  “Azuni“, in ue in su 1887 at cunsighidu sa maturidade. In su litzeu, su professore suo de italianu,  su poeta carduccianu Giovanni Marradi, at tentu un’importu mannu in sa formatzione poètica sua.

A pustis de su litzeu, in sos annos ’87/’88, Bustianu est istadu in Bologna pro fàghere su sordadu. In cue at tentu s’ocasione  de s’acurtziare a sa cultura e a sas tendèntzias literàrias  dominadas in cussos annos dae sa poètica de  Carducci.

Cando est ghiradu a Sardigna s’est marcadu a sa  Facultade de Apotecaria de s’Universidade de Tàtari, ma non b’at sighidu, e in su  1890 s’est marcadu a sa Facultade de Giurisprudèntzia. In su matessi annu at cumintzadu  fintzas a fàghere a giornalista, traballende in unas cantas revistas de Tàtari, comente “Nella terra dei nuraghes”, “Burchiello”, “Caprera” e “Sardegna letteraria”.

Un’annu de importu pro Bustianu est istadu su 1893, ca at publicadu duas regortas de poesias: in sa prima, intitulada “Nella terra dei nuraghes”, bi sunt fintzas  sos versos  de àteros duos poetas, Pompeu Càlvia e Luisi Falchi; sa segunda,  “Versi Ribelli”, rapresentat sa testimonia  de s‘esperièntzia sua in Bologna cando fiat giòvanu. Semper in su  1893 at fundadu e ghiadu  cun Gastone Chiesi su cotidianu  “L’Isola”, chi at a sighire cun sas publicatziones finas a su 1894. In su giornale firmaiat  sos cabos de cronaca  cun su paranùmene  “Povero Jorick”.  Tancada s’aventura cun “L’Isola” est coladu a sa  “Nuova Sardegna”, chi fiat giai populare meda.

Istudente irregulare e giornalista chi non no aguantaiat sos oràrios e su traballu in redatzione, Bustianu fiat unu giòvanu goliardu e balente, semper prontu a fàghere bardanas a de note cun  unu grustu de cumpàngios chi li cheriant bene. In custu tempus de sa vida sua chimentosa e unu pagu bohémien, Satta alternaiat a sos istùdios de lege un’atividade poètica fitiana, cunsolidende in su matessi tempus  sa professione de giornalista cun una intervista ispantosa  fata in su 1893  a tres bandidos chi totus timiant che frea. De cussu addòviu nd’at faeddadu in su  libru “Un’intervista coi banditi Derosas, Delogu e Angius. Note ed appunti”, publicadu in su 1894. In su matessi annu, su 28 de trìulas, s’at leadu sa Làurea in Giurisprudèntzia discutende una tesi intitulada “Gli eserciti e gli armamenti stanziali nel rapporto economico e morale”.

A pustis de sa làurea est ghiradu a Nùgoro, in ue, dae su  1896, at cumintzadu a fàghere s’avocadu. Deretu est devènnidu unu penalista apretziadu dae totus,  famadu pro s’arte oratòria sua e pro sas arringas chi faghiant acudire unu muntone de gente.

 In su 1896, in ocasione de sos chentu annos de sa revolutzione antipiemontesa e antifeudale, at iscritu  s’ode “Primo Maggio”, dedicada a Giuanne  Maria Angioy, protagonista de cussu movimentu. L’at publicada in  “La Nuova Sardegna” , ma su nùmeru l’ant secuestradu: singiale  de tempos  de tzensura e repressione. S’ode,  càrriga de retòrica e de influèntzias de Carducci, est prena  de una “sardidade” forte chi at a caraterizare fintzas sa poesia sua prus elaborada. Poesia chi at a lòmpere a mègius avantzamentos cun sos “Canti barbaricini” publicados in su 1909. In cue si intendent galu sos retumbos  de sa poesia de Carducci, de Pascoli, de su  D’Annunzio de “Alcione”, e fintzas  de  Victor Hugo, de Heinrich Heine e de Walt Whitman; ma sa poesia sua cumintzat a tènnere una fisionomia  sua pretzisa e personale, dae su  puntu de vista espressivu, mètricu e de sos cuntenutos.

Bustianu, comente est ghiradu a bidda, s’est imbèrghidu in manera totale in sa vida de Nùgoro, chi teniat unu tzertu briu culturale e artìsticu. At sighidu a traballare  e a iscrìere poesias, faghende una vida sotziale  fata de  amigàntzias sintzeras comente sas chi teniat cun  s’iscultore Frantziscu Ciusa e cun su poeta Frantziscu Cucca. De atinu sotzialista e liberale, s’est impinnadu in polìtica. Dae su 1900 a su 1903 est istadu cussigeri comunale  e s’est dadu de ite fàghere  pro nche fàghere bogare su dàtziu de su trigu e pro bardare sos padentes de su Monte Ortobene de Nùgoro. In su monte, chi li teniat una veneratzioine manna, bi passìgiaiat meda  e bi colaiat s’istiu,  e l’at dedicadu sa  poesia “Orthobene”.

In su 1905 s’est cojuadu cun Clorinda Pattusi, de Nùgoro; in freàrgiu de su  1907 est nàschida sa prima fìgia, Remunda, chi a imbèrriu  li naraiant Biblina, ma si nch’est morta a pustis de pagos meses. Sa morte de custa criadura at singiadu in manera funduda a  Bustianu,  chi at iscritu una sèrie de poesias  intituladas “ Canti della culla “ e nche las at postas in su baule de sa fìgia (sunt essidas  a lughe annos a pustis, in su 1924, cando ant fatu sa riesumatzione).

In su mese de martzu de su 1908 l’at bènnidu  un’emorragia tzerebrale chi l’at mesu paralizadu e l’at impedidu de faeddare comente si tocat.  Su  18 de trìulas  est nàschidu su fìgiu Vindice.

 A pustis de sa maladia at dèpidu lassare sa professione de avocadu,  ma at chircadu de bìnchere sas dificultades in su faeddare e s’iscrìere,  fintzas leende leziones pro imparare a torrare a impitare sa manu manca. At sighidu, però, a cumpònnere versos, narende a boghe arta sas poesias  a sos amigos o a sa mugere e,  dae su  1910,  a Vissente Soro, chi est devènnidu s’iscolanu devotu suo  e assistente fintzas a sa  morte.

Sa regorta “ Canti Barbaricini “ est essida a lughe  in sa prima editzione sua in su  1910, publicada in Roma dae “La Vita Letteraria”, fintzas pro more de s’agiudu  de su frade Giosepe e de Gràssia Deledda.

Est bènnidu a mancare su 29 de santadria de su 1914,  in Nùgoro,  in ue nche l’ant interradu in forma làica  ca aiat espressadu sa voluntade  de non chèrrere  nen preìderos nen pregadorias  pro sa morte sua. Sas crònacas contant  chi unu muntone de massajos e pastores (e fintzas bandidos) sunt acudidos a s’interru, ca l’istimaiant  pro s’amore suo  pro s’egalidade e su progressu sotziale  e sa passione sua pro sa pàtria sarda.

Bibliografia

  • Nella Terra dei Nuraghes, Versi di Sebastiano Satta, Pompeo Calvia, Luisi Falchi; Tàtari, Dessì, 1893.

  • Versi ribelli, Tàtari, Gallizzi, 1893 (torrados a imprentare in Casteddu, Il Nuraghe, in su 1925 cun sa prefatzione de Vissente Soro e cun s’agiunta de Primo maggio).

  • Discorso per Garibaldi, «Nuova Sardegna», Tàtari, 2-3 de làmpadas 1907.

  • Discorso per Garibaldi a Caprera, «Nuova Sardegna», Tàtari, 6-7 de trìulas 1907.

  • Canti barbaricini, Roma, La vita letteraria, 1910.

  • Canti del salto e della tanca, Casteddu, Il Nuraghe, 1924.

  • Poesie malnote, ignorate e disperse, collidas dae Luisi Falchi, Casteddu, Il Nuraghe, 1932 (collit poesias publicadas dae su 1891 in giornales e revistas).

  • Canti barbaricini, Casteddu, Il Nuraghe, 1933.

  • Lettere inedite, «Il Convegno», Casteddu, a. I, n. 1-2, ghennàrgiu-freàrgiu de su 1946.

  • Lettere inedite, «Il Ponte», Tàtari, a. VII, n. 9-10, cabudanni-santugaine de su 1951.

  • Canti, a incuru de Màriu Ciusa Romagna, sèrie «Lo specchio», Milano, Mondadori, 1955, 1980 (includet Canti barbaricini e Canti del salto e della tanca).

  • Lettere a Grazia Deledda, «Ichnusa», Tàtari, n. 1, 1956.

  • Canti e altre poesie, a incuru de Frantziscu Corda, Casteddu, 3T, 1983 (includet Canti barbaricini, Canti del salto e della tanca e àteras ).

  • Canti barbaricini, a incuru de Anna Luce Lanzi, Bologna, Mucchi, 1993.

  • Luisi Falchi, L’opera poetica di Sebastiano Satta, «La Nuova Antologia», Roma, 1 de abrile de su 1915.

  • Ferdinando Neri, Il maggior poeta sardo, in Saggi di letteratura italiana e francese, inglese, Nàpule, Loffredo, 1937.

  • Carlo Calcaterra, Il poeta barbaricino, in Con Guido Gozzano e altri poeti, Bologna, Zanichelli, 1944.

  • Bruno Rombi, Sebastiano Satta, Vita e opere, Genova, Sabatelli, 1983.

Ligàmenes:

http://www.condaghes.it/scheda.asp?id=978-88-7356-241-2&ver=it

http://sebastianosatta.org/biografia/

http://www.condaghes.it/autore.asp?id=57&ver=it

http://www.lanuovasardegna.it/tempo-libero/2018/03/05/news/i-canti-perduti-del-grande-poeta-sebastiano-satta-1.16558873

http://www.sardegnadigitallibrary.it/index.php?xsl=626&id=2937

https://it.wikipedia.org/wiki/Sebastiano_Satta

http://www.treccani.it/enciclopedia/sebastiano-satta/

https://truncare.myblog.it/2016/11/26/sebastiano-satta-2/

https://www.amazon.it/s/?ie=UTF8&keywords=sebastiano+satta&index=aps&tag=slhyin-21&ref=pd_sl_1ij1i0gn7s_b&hvpone=&hvptwo=&adgrpid=50685514017&hvadid=255184563261&hvpos=1t1&hvnetw=g&hvrand=4218247815261301264&hvqmt=b&hvdev=c&hvdvcmdl=&hvlocint=&hvlocphy=20576&hvtargid=kwd-428656555357&gclid=Cj0KCQiAoo7gBRDuARIsANeJKUbt3ZcrgSrHKJa4haRRybC6i9FS58a9sN9GpQ3MawY5wo3eKFKSX84aAtitEALw_wcB

 

Leave a comment

Send a Comment

S'indiritzu email tuo no at a èssere publicadu. Is campos pedidos sunt signados *