Su Vangelu in casteddaju de Santu Mateu

Su Vangelu in casteddaju de Santu Mateu

In antis chi Max Leopold Wagner esseret fatu nàschere, de facto, sa linguìstica sarda, giai in su sèculu XIX istudiosos europeos si fiant interessados a sos idiomas faeddados in Sardigna.

Su prus apassionadu, in sensu literale, bidu ca non fiat unu linguista de formatzione, est istadu su prìntzipe Luigi Luciano Bonaparte, nebode de Napoleone.

A pustis de una carriera universitària dedicada a matèrias iscientìficas, si fiat interessadu a sas limbas modernas, massimamente a cuddas prus pagu connotas. De totu sas chi aiat istudiadu sa prus chi aiat atiradu s’atentzione sua fiat istada su bascu.

Pro tènnere unu cuadru cumpletu de sos diferentes faeddos aiat cummissionadu, dae sa residèntzia sua de Londra, sa tradutzione de testos sacros, a distintu su Vangelu.

Pro sa Sardigna su referente suo fiat su canònigu Giuanne Ispanu. Su primu cuntatu cun su satzerdotu piaghesu fiat istadu in su 1854 cando, a rechesta de su prìntzipe corsicanu, s’istudiosu sardu aiat traduidu su de 15 capìtulos de su Vangelu de Santu Luca.

S’operatzione est sighida cun sa tradutzione de su Vangelu de Santu Mateu. Pro sa Sardigna su canònigu aiat traduidu in sardu “logudoresu” e in tataresu. Ateruna bortadura in casteddaju dd’aiat fata imbetzes Federigo Abis.

S’abogadu callaritanu aiat tentu s’ocasione de s’addobiare cun Bonaparte in sa capitale britànnica in su 1860, comente narant Brigitta Petrovszki Lajszki e Giovanni Lupinu in s’editzione Centro di Studi Filologici Sardi/Cuec de su 2005, intitulada Il Vangelo di San Matteo voltato in logudorese e cagliaritano.

In su matessi annu, su 1860, est essida custa tradutzione, publicada in 250 còpias cun su tìtulu Il Vangelo di San Matteo volgarizzato in dialetto sardo cagliaritano dall’avv. Federigo Abis, chi podimus cunsiderare mègius de sa de su preìderu piaghesu, chi pro pònnere mente a sa racumandatzione de Bonaparte, aiat bortadu in manera literale sacrifichende s’ispontaneidade e sa currispondèntzia cun sa limba faeddada.

Sa limba de partèntzia fiat su latinu de sa Vulgata, sa versione ufitziale de sa Crèsia. S’òpera de su professionista si caraterizat pro sa naturalesa linguìstica e finas pro una tzerta regularidade ortogràfica.

Bidimus carchi esèmpiu.

Non sunt marcados sos atzentos, pro nàrrere angiulu, francu in sas paràulas ossìtonas, che a pensàt. Carchi etzetzione est rapresentada dae incòntranta. Abis usat su grafema ç pro rapresentare sa africada alveolare surda, pro nàrrere saçerdotu e çittadi, chi cun sa grafia de oe diant èssere satzerdotu e tzitade. Finas si in àteros casos, che a zerria, usat su grafema z.

Abis non rapresentat s’epìtesi vocàlica, francu in carchi casu, pro nàrrere hianta imbetzes de hiant. De annotare s’usu de sa h in su verbu àere, cosa bastante comuna in cussos tempos, ma finas in sa paràula oi, iscrita hoi. Pro abba sa grafia est etimològica, e duncas aqua. In carchi casu ddo’at aglutinatzione, comente in chinisiollat  Rara s’influèntzia de s’italianu, unu casu pro totus medissima.

(gianni muroni)

Leave a comment

Send a Comment

S'indiritzu email tuo no at a èssere publicadu. Is campos pedidos sunt signados *