Sighimus a arresonare de su libru de Pepe Coròngiu, a pustis de s’introduida de Lisandru Mongili amus a dare una mirada a su primu capìtulu. Nde arresonamus a sa lestra, pro chi chie leghet custas paràulas siat tzinghitadu a si lèghere unu manuale pro chie no nd’ischit nudda, o pro chie cheret intèndere un’àtera càmpana
A difèndere e a amparare sa limba est unu bisòngiu culturale ma finas un’impinnu èticu e polìticu, sa limba difatis signat s’identidade de unu pòpulu.
Su colonialismu, siat ibèricu siat italianu, at fatu a manera chi sa limba sarda no apat tentu una crèschida, si diat pòdere nàrrere, ufitziale: sa gente at chircadu, chene forsis si nde renderet contu, de artziare sa conca a custu colonialismu e difatis b’at una produtzione literària manna, chi s’autore bidet comente una reatzione.
Coròngiu sighit faeddende de Orientalismu, e ponende a pare sa situatzione sarda cun sa de s’Oriente chi Edward Said at pensadu in su libru Orientalism.
Comente s’Otzidente at fatu aposta istereòtipos pro ispricare e pinnigare sa realidade cumplessa de s’Oriente, gasi est cumbinadu in Sardigna.
E tando in sas universidades si faeddat de variedades, de variantes, de limba arcàica, contivigende, mancari finas a male de sa gula unu protzessu de dialetizatzione de sa limba; sa classe dirigente at fatu a manera chi sa visione de sa limba sarda siat istada sa chi nch’aeret irfinnigadu sa limba sarda: beridades iscientìficas de una limba chi est sa prus acanta a su latinu,de una limba cantu su prus partzida, de sa partzimenta “universale” intre campidanesu e logudoresu, de no èssere capatze de produire paràulas adatas a cuntzetos noos, de unu mancadu reconnoschimentu de un’istigma sotziale, de non pòdere tènnere un’istandard.
Una limba de nche serrare in unu museu, ma no una limba normale: una limba chi si nch’est morende e chi sa polìtica linguìstica podet sarvare?
Si domandat custu Coròngiu, narende chi a sa limba sarda, e sas àteras variedades linguìsticas in Sardigna lis rechedet una polìtica de isvilupu de rinàschida chi las miret non petzi comente chistione de istùdiu ma comente bandera de s’istòria e de s’identidade de sa gente chi istat in s’ìsula.
E si comente, como comente est como, sa limba sarda e sa cultura sarda, pro neghe de sos annos de colonialismu linguìsticu e culturale, sunt bidas comente cultura bassa e antiga, contra a sa modernidade, sa polìtica linguìstica tocat chi mudet su chi sos sardos, meda sardos, pensant de sa cultura e de sa limba issoro, chi si lìberent de cussu istigma negativu chi a dolu mannu sa limba e sa cultura nostra tenent: e pro fàghere custu non bastat una lege, est unu protzessu longu e dificultosu.
Ma sos Sardos a lu cherent?
A su chi narat sa chirca sòtziu linguìstica, ghiada dae Anna Oppo (Le lingue dei sardi), emmo, e si finas sos datos non diant èssere beros, comente calicunu at proadu a nàrrere, abarrat chi galu sos sardos ant birgòngia a nàrrere chi no ischint faeddare sa limba issoro. Lassende a banda unos cantos datos chi s’autore ponet paret de importu a mirare su datu de sos chi sunt cumbintos de s’importu de una limba istandard iscrita: petzi su 28 pro chentu est contra de su totu, e b’at de nàrrere chi su bonu de sa gente no ischit comente funtzionat s’istandard, pro neghe de un’informatzione fata de gasi matessi.
Su capìtulu agiustat cun un’excursus istòricu linguìsticu chi Coròngiu faghet finas a dies de oe, e concruit cun su pàrrere chi sa classe dirigente sarda non podet non pensare a unu meledu nou polìticu linguìsticu, pro una soberania noa, e pro non pèrdere nessi su pagu pagheddu de soberania chi tenimus.