Su PSD’Az e sa limba sarda

Giacomo Sanna
Giacomo Sanna

Su cunvegnu ordimingiadu dae sa sa setzione Terranoa de su Partidu Sardu est istadu de giudu mannu pro sa limba sarda. Unu momentu de crèschida pro prus de 200 persones chi ant leadu parte a s’addòbiu e chi ant intesu sas diferentes relatas chi teniant a cumone una punna sola: su bilinguismu in Sardigna. E pro bi cròmpere craru est istadu s’inditu de su partidu a sa polìtica linguìstica de sa Sardigna: sa limba natzionale de sa Sardigna est su sardu, chi depet èssere abaloradu e amparadu paris cun sas limbas alloglotas de s’ìsula, su gadduresu, tataresu, catalanu de s’Alighera e su tabarchinu. E pro los tutelare a manera forte e cunforma sas leges non si podet fàghere a mancu de una norma pro sa limba iscrita, un’istandard.

S’addòbiu est comintzadu cun sos saludos de Pablo Luciano, chi at ammentadu sas normativas europeas chi amparant sa limba mama e comente s’Istadu italianu no apat galu ratificadu sa Carta Europea, cun s’arriscu chi sa Sardigna  apat un’omologatzione linguìstica, identitaria e culturale a s’Itàlia.

Su sìndigu de Terranoa, Gianni Giovannelli, a pustis unu saludu at ammentadu a sa lestra chi fintzas sa comuna de Terranoa, mancari siat una tzitade multiculturale est chirchende de abalorare sas raighinas pròpias pro nde bogare a campu s’identidade pròpia: sa delìbera comunale pro torrare a pìgiu sos topònimos sardos at s’idea de sighire cust’àndala.

A pustis at faeddatu Giacomo Mannoni, Presidente de sa Consulta Gadduresa, chi at sutalineadu s’importu de su gadduresu pro Terranoa e pro sa Sardigna: una limba istòrica de sa Sardigna chi podet dare unu contributu mannu a sa cultura de sa regione.

S’interventu de Felice Besostri, senatore de sa Repùblica Italiana e relatore de sa 482/99, at abertu un’àidu legislativu chi podet dare a sos Sardos, pro mèdiu de sa limba sarda, una rapresentàntzia a su Parlamentu Europeu, paris che a su status de sos tedescos de su SudTirolo. Ma at fintzas ammentadu chi sena unidade non leamus a logu perunu e duncas nos at cussigiadu a lassare istare sas peleas chi partzint sos sardos: “Non sono un linguista e non entro nei dibattiti tra campidanese e logodurese: ma o trovate un terreno comune o il futuro è buio. Sono esperto in divisioni che consegnano all’impotenza, in quanto socialista […] Più avrete divisione, meno sarà la vostra rappresentanza in Europa”. At aggabadu s’interventu suo narende chi sos tribunales internatzionales podent èssere duncas una manera pro gherrare in favore a sos deretos tziviles de sos sardos.

Su Presidente de su PSD’Az, Giacomo Sanna, at ispricadu chi sa proposta sardista pro sa “Modìfica de s’art. 1 de sa lege costituzionale de su 26 de freàrgiu de su 1948 nu 3” non pertocat petzi su bilinguismu, ca est fintzas unu “balore primàriu pro sustènnere su deretu ispetziale nostru a s’autogovernu”.

Est cròmpidu su momentu istòricu de lassare sas gherras de “campanile” e cumprèndere chi su reconnoschimentu de sa limba sarda est unu momentu de unione: su modellu chi depimus punnare est sa Catalugna, chi pro more de una istandardizatzione de sa limba iscrita at fatu una polìtica linguìstica de unione e de gabbale.

Sanna at sutalineadu chi sa Regione Sarda est isperimentende un’istandard: est su caminu de sighire sena dennegare sa possibilidade de la megiorare e de la modificare, semper però tenende in mente s’unidade de su sardu e chi unu contu est sa limba iscrita e un’àteru est sa limba faeddata. Custu no iscontriat s’amparu de sos faeddos locales e de cada bidda, antzis, s’istandard si movet cun issos e pro issos. “Chie cheret mustrare sas diferèntzias intre de su campidanesu e de su logudoresu non semper mustrat su chi est che pare in sa sintassi e in sa grammàtica […] Sena una limba no amus a tènnere mai unu reconnoschimentu de s’identitade nostra, de su mundu nostru, de sa cultura nostra: su momentu de su riscatu colat pro mèdiu de sa limba”.

Pro Mario Carboni imbetzes sa chistione de sa limba no est una chistione de linguistas ebbia, ma mescamente de polìtica. E si non b’est in s’Istatutu nostru non b’est non ca est istadu un’ismentigu, ma ca in cussu momentu non fiat netzessària: in su 1948, in Sardigna, totu faeddaiant in sardu!

Issu at ammentadu su caminu fatu dae sa limba sarda: dae sos movimentos de sos annos ’60 de su sèculu coladu a su chi b’at capitende oe e de comente sa lege regionale 26/97 siat nàschida pro more de un’initziativa populare de tantos giòvanos chi at agatadu s’apògiu de su PSD’AZ in su Cussìgiu Regionale.

Patrizia Dore, Presidente de su Sòtziu Prospettiva Donna, abogadu, at naradu: “Sono Sarda, non parlo sardo, ma lo capisco. E se non lo parlo è perché mi è stato negato un diritto. Da piccola a scuola mi hanno tolto la lingua sarda: né sardo, né gallurese. I genitori non devono più avere la vergogna di parlare in sardo ai figli. Di certo le scuole devono insegnare la lingua sarda!

Diegu Corràine at ispricadu s’importu de sa proposta de su PSD’Az pro sa polìtica e pro sa limba sarda, aggangadas a s’ispissu dae sas universidades sardas, dae sos sindacados e dae intelletuales chi no ant cumpresu su momentu istòricu de sa Sardigna. Che a Mario Carboni, fintzas issu pensat chi sa chistione linguìstica pertocat prus sa polìtica chi non sa linguìstica. E sa polìtica depet fàghere issèberos, comente est capitadu in Sardigna in su 2001 e in su 2006, cando sa polìtica at detzisu de dare a sos Sardos una norma. Una limba pro èssere reconnota in Europa, in Itàlia, e pro sa lege, at bisòngiu de una norma, chi depet èssere a mala gana unu cumprumissu intre de sas variantes. In prus at sutalineadu chi sa punna chi depimus tènnere no est “cròmpere” a s’ufitzialidade, ma de bi “torrare”, a pustis chi sa limba sarda est istada limba ufitziale in sos regnos sardos fintzas a su 1409.

A pustis de sos interventos de Flavio Cabitza (su sardu che a unu deretu dennegadu e che a una manera pro crèschere a manera econòmica), ant faeddatu Quirico Sanna, chi at ammentadu sos profetos de su bilinguismu e de comente sa Gaddura siat pro natura plurilingue, dae chi si faeddat su sardu, su gadduresu e s’italianu e su senatore Antonio Sanna “il bilinguismu: una battaglia che dev’essere vinta”.

Su cunvegnu est cuncruidu a pustis de s’interventu de su Segretàriu Natzionale de su PSD’Az, Giovanni Colli: su traballu, sa cultura, sa crèschida econòmica de sa Sardigna sunt ligadas a su sardu, chi duncas depet èssere postu in sos cuncursos, pro intrare in sas iscolas, in sos ufìtzios, in sos ispidales e in totue. Totu custu cumportat una crèschida econòmica. In prus, sighinde s’interventu fatu dae su Senatore Besostri, pro issu sa limba est sa fundamenta pro sa batalla de sa rapresentàntzia de sos sardos in Europa. Ma pro fàghere totu custas cosas sa limba sarda depet èssere ufitziale e pro lu èssere depet tènnere una norma. Sena tènnere un’istandard faghimus una batalla chi est distinada a èsseret pèrdida. Sena un’istandard non si podet pònnere sa limba in sas iscolas, in sas televisiones, in sos giornales: in sa bida pùblica. E pro custu motivu s’issèberu de sustènnere sa Limba Sarda Comuna at a èssere unu de sos issèberos de su partidu prus de importu: su programma e sas alleàntzias pro sas votatziones de su 2014 ant a dipèndere dae sos chi l’ant a atzetare o nono.