Limba sarda e polìtica linguìstica

Sardigna
Sardigna

A sas eletziones regionales de su 2014 bi cheret mancu de un annu. E tando tocat de comintzare a pònnere in craru sa chistione de sa limba sarda, pro fàghere a manera chi sos partidos la pongiant in sos programmas polìticos.

E tando podimus comintzare a fàghere un’anàlisi de sa situatzione ma fintzas comintzare a ofèrrere solutziones a sas problemàticas.

Carchi idea est dada dae sos chi traballant in s’Ufìtziu de sa Limba Sarda, ca pro su tipu de traballu chi faghent sunt in cuntatu cun gente meda, cun sos pitzinnos e sos maistros de sas iscolas, cun dipendentes de entes pùblicos e cun amministradores.  Dae parte de custa gente b’at interessamentu mannu, ma issos a sa sola non podent dare su chi sa gente pedit: mancant sas conditziones pro megiorare unu servìtziu chi depet crèschere e chi si devet ismannire.

Pigamus su traballu de s’Ufìtziu de sa Limba Sarda: ocannu, pro nàrrere, in 46 biddas de sa provìntzia de Nùgoro b’at un’isportellu de sa limba sarda, ma in cada bidda bi traballant petzi duas oras a sa chida. Comente si faghet a fàghere in una bidda unu progetu de importu cun duas oras de traballu ebbia? Sos amministradores diant chèrrere unu servìtziu prus istàbile, ma a banda chi no ant dinari pro annànghere carchi ora dae su bilàntzu cumonale, no ant mancu possibilidade de pòdere istabilizare sos operadores, ca sa lege non lu permitit.

Sas iscolas: in sas iscolas su sardu est fatu a sa “sant’arràngia·ti”, semper chi b’apat maistros chi nd’ant gana de lu fàghere e chi l’iscant fàghere. A bortas si faghet cun s’agiudu de sos ufìtzios de sa limba sarda, ca sunt issos a propònnere atividades e materiales didàticos a sas iscolas. Custu ite cheret nàrrere? Chi mancant duncas programmas e materiales didàticos pro su sardu in s’iscola. Sa limba sarda no est orgànica a s’iscola, est bida semper che a una cosa de foras, una cosa in prus, un’atividade extra-curricolare, belle che unu giogu pro ispassiare sos pitzinnos.

Mèdios de comunicatzione: in sos giornales, in sa ràdiu e in sa televisione (francu carchi “riserva indiana” locale) su sardu non b’est. E cando b’est est postu unu pagu a banda. Bi diat èssere paritza gente chi diat èssere cualificada a fàghere giornalistas e redatores in limba sarda, cun su profetu chi diant èssere bonos fintzas a iscrìere in limba italiana. Su de connòschere sa limba sarda no est bidu che a una cosa in prus ma che a una cosa de mancu.

Dae custa analisi, curtza-curtza e lestra-lestra, si podet notare chi sos problemas de su sardu sunt mannos ca mancat belle che in cada àmbitu de sa bida tzivile e de sa bida fitiana. E si mancat est ca sa polìtica lu faghet mancare: mancant sas punnas e sos inditos polìticos e sena de custos su sardu no at a èssere mai bidu che a unu profetu pro sa sotziedade. S’importu de sa polìtica est custu: su de pigare impignos e fàghere nàschere possibilidades. Est inutile chi b’apat intessamentu mannu pro su sardu si a pustis non bi sunt sas conditziones pro fàghere crèschere unu servìtziu. Ca su sardu est unu servìtziu! A nois matessi.

Pensade a su chi b’at capitadu a sas bibliotecas pùblicas e a sos servìtzios sotziales: sunt duos servìtzios chi in Sardigna sunt partidos belle che paris in sos annos ’70 de su sèculu coladu.Ma a pustis de sa lege regionale n. 4 de su 1988 sos servìtzios sotziales sunt devennidos unu servìtziu beru, sas bibliotecas ant galu milli problemàticas e sunt isetende una lege chi pòngiat règulas e chi fagat de sas bibliotecas una retza e unu sistema orgànicu de sa sotziedade.

Gasi che a sas bibliotecas semus nois cun su sardu: isetamus una polìtica chi diat inditos craros pro fàghere unu servìtziu orgànicu a sa sotziedade e non bidu che a una cosa de subra prus.

B’ais pensadu mai chi su sardu podet èssere de profetu pro sa crèschida econòmica de sa Sardigna? Ais mai pensadu chi podet èssere una manera pro dare postos de traballu a laureados meda? Pensade unu pagu  a su sardu in s’iscola, in s’universidade, in s’editoria, in sos mèdios massivos, in sos entes. Cantos postos de traballu bi diant èssere a nou? E su chi in italianu si narat “indotto”?

Dade cara a su chi bos so narende: non bos so faeddende de limba sarda in sas làcanas  de s’identidade e de su connotu, bos so faeddende de su sardu in s’economia, in sa cultura e in su tempus benidore.

E tando sas propostas diant èssere a manera simple:

1.     Impignu berdaderu pro sa polìtica linguìstica:  lege noa e crara, chi megioret sa lege regionale n. 26/97

2.     Sardu in sas iscolas, non cun progetos ebbia, ma chi siat curricolare

3.     Sardu in s’universidade, non cun cursos tipu “Filosofia morale della Sardegna” ma cun unu cursu de làurea e cun esàmenes in sardu

4.     Sardu in sos mèdios massivos, mescamente cun unu Rai Tre bis regionale in limba sarda comente pro su ladinu e su tedescu in Friuli

5.     Sardu in sos entes pùblicos e duncas fintzas in sos cuncursos pùblicos, a manera chi chie l’ischit apat puntègiu in prus.

E dae chi semus arresonende de polìtica regionale est pretzisu ammentare sas paràulas de unu de sos polìticos prus mannos chi sa Sardigna e su mundu apat connotu, Antonio Gramsci. In sa lìtera nu 23 de su 26 de martzu de su 1927, connota che a “Lìtera a Teresina” isse narat: “Devi scrivermi a lungo intorno ai tuoi bambini, se hai tempo, o almeno farmi scrivere da Carlo o da Grazietta. Franco mi pare molto vispo e intelligente: penso che parli già correntemente. In che lingua parla? Spero che lo lascerete parlare in sardo e non gli darete dei dispiaceri a questo proposito. È stato un errore, per me, non aver lasciato che Edmea, da bambinetta, parlasse liberamente in sardo. Ciò ha nociuto alla sua formazione intellettuale e ha messo una camicia di forza alla sua fantasia. Non devi fare questo errore coi tuoi bambini. Intanto il sardo non è un dialetto, ma una lingua a sé, quantunque non abbia una grande letteratura, ed è bene che i bambini imparino piu’ lingue, se è possibile. Poi, l’italiano, che voi gli insegnerete, sarà una lingua povera, monca, fatta solo di quelle poche frasi e parole delle vostre conversazioni con lui, puramente infantile; egli non avrà contatto con l’ambiente generale e finirà con l’apprendere due gerghi e nessuna lingua: un gergo italiano per la conversazione ufficiale con voi e un gergo sardo, appreso a pezzi e bocconi, per parlare con gli altri bambini e con la gente che incontra per la strada o in piazza. Ti raccomando, proprio di cuore, di non commettere un tale errore e di lasciare che i tuoi bambini succhino tutto il sardismo che vogliono e si sviluppino spontaneamente nell’ambiente naturale in cui sono nati: ciò non sarà un impaccio per il loro avvenire, tutt’altro.”

Custu fiat Gramsci in su 1927. Cale partidu polìticu narat sas matessi cosas, oe in su 2013?

Est sa polìtica chi podet dare inditos craros a sa polìtica linguìstica: sa limba sarda los est isetende. O si nono si nerat a craru chi idea de los dare non bi nd’at.