Italianu limba comuna e italianu dialetos-variedades

Italianu limba comuna e italianu dialetos-variedades
de Sarvadore Serra –

Mapa de sos dialetos italianos

Non devimus bìdere  s’italianu comente   unu fenòmenu linguìsticu unitàriu. In prus de sa variante istandard  b’at unu caleidoscòpiu  de dialetos. Sa variedade manna   de sos faeddos  de sa penìsula itàlica   l’at mapada Sima Brankov in s’infodiàriu suo Language Maps. Una carta profetosa  pro sos filòlogos, sos dialetòlogos e sos amantiosos de s’argumentu  chi  si cherent orientare in sas isfumaduras medas de custa  limba  neolatina galana.

B’at  sete grupos  de dialetos italianos.  Sunt, dae nord a sud:

Sos dialetos Gallu-Itàlicos: Piemontesos, Lombardos Otzidentales, Lombardu Orientales, Lìgures, Emilianos, Romagnolos, Gallu-Itàlicos lucanos, Gallu-Itàlicos sitzilianos.
2. Sos dialetos Vènetos: Vènetos  Otzidentales, Vènetos Tzentrales, Vènetos Setentrionales, Vènetos Lagunares, Vènetos Coloniales, Vènetos -Pontinos.
3. Sos dialetos Trentinos tzentrales.
4. Sos dialetos Toscanos e Corsicanos: Toscanos, Corsicanos e Sardu-Corsicanos.
5. Sos dialetos Medianos: Viterbesos, Umbros, Marchigianos Tzentrales, Romanescos, Sabinos, Ciociaros
6. Sos dialetos Meridionales: Abrutzesos, Molisanos, Campanos (Napulitanos), Dàunu-Gargànicos (Foggianos), Àpulu-Baresos, Lucanos
7. Sos dialetos Meridionales Estremos: Salentinos, Calabresos, Sitzilianos.
Ìsulas linguìstics  interessantes sunt  sa vènetu-pontina in provìntzia de Latina, sos dialetos gallu-itàlicos in unos cantos giassos  de Basilicata e de Sitzìlia, s’anomalia de sos  dialetos salentinos e de su  tzilentanu  meridionale, chi faghent  parte de sos Meridionales estremos  mancari s’agatent  in unu tretu  in ue faeddant dialetos Meridionales.

Giassos de Itàlia in ue non faeddant dialetos italianos

In  sa mapa agatamus zonas murras mannas in ue faeddant limbas chi non faghent parte de sa famìlia italiana:

belle totu sa  Sardigna est murra, francu su nord estremu in ue faeddant  dialetos de sa famìlia toscanu-corsica, e s’ìsula de Santu Pedru e parte de s’ìsula de Sant’Antiogu,  in su sud ovest,  in ue faeddant  su  Tabarchinu, una variante de su  dialettu genovesu;  in totu sa parte murra  faeddant su sardu, limba romanza diferente dae s’italianu, francu in s’Alighera, in ue faeddant su catalanu
in sa fasca  prus otzidentale  de su  Piemonte, e in totu sa Badde de Aosta, faeddant   s’otzitanu e su francu-proventzale;
in sa  parte nord-otzidentale de sa Valsesia   faeddant  su  walser, (dialetu tedescu) ;
in belle totu  sa provìntzia de Bolzano/Bozen faeddant  su sudtirolesu (dialetu tedescu);
in sa  parte setentrionale de sa provìntzia de Belluno  faeddant su  ladinu, una limba  retu-romanza cun elementos   germànicos e islavos;
in su  Friuli-Venezia-Giulia  b’at su friulanu (limba  retu-romanza fintzas custa), su ladinu, s’ islovenu, su croatu e su tedescu (bavaresu e tzentrale);
in su  meridione b’at, inoghe e in cuddane, magras  murras chi inditant  ìsulas linguìsticas in ue faeddant  dialetos gregos o albanesos;
Sos  dialetos italianos  in s’àtera ala de sa làcana italiana.

In totu  sa Còrsica faeddant  dialetos italianos de sa famìlia Toscanu-Corsicana. Pro carchi chilòmetru  a s’àtera ala de sa làcana cun sa Frantza  a pustis de  Ventimiglia faeddant  variantes de lìgure (Mentonasco, Roiasco e Brigasco). In su Canton Ticino de s’Isvìtzera faeddant su Ticinesu, su Bregagliottu e su Poschiavinu. In Rijeka-Fiume, in Croàtzia (Istria), faeddant  una variante de  vènetu, su Fiumanu.

Ligàmene:  http://www.blitzquotidiano.it/foto-notizie/guarda-la-mappa-dei-dialetos-italiani-1915930/

 

 

 

Leave a comment

2 Comments

  1. Sos dialettos italianos sun solamente sos Toscanos ei sos romanos. Sos ateros ” dialettos” sun limbas autonomas. Ispezialmente sos faeddos Gallo Italicos

  2. No m’agattu d’accordhu cu’la denominazioni di lu Sassaresu cumenti dialettu di l’italianu. Puru si la radizi primma podìa’ssé la matessi, l’evoluzioni sighidda di li dui linghi è assai dibessa, tanti chi lu cumprendiu di un’italianu chi aischiosthia o lèggia Sassaresu pa’la primma vortha po’ assé assai difitzili. Ammintemmuzi l’influenzia di lu Sardhu i’la creazioni di la linga, e la digniddai artisthiga di la matessi. Eu fabeddu in linga, no in dialettu. E lu tisthimoniu di bona parthi di li vocabolariu lu fazi vidé! E puru pa’lu resthu, attinzio’: eu m’era cuntrulladdu un poggu prima di fabiddá di “dialetti” gallitalici o meridionali.

Send a Comment

S'indiritzu email tuo no at a èssere publicadu. Is campos pedidos sunt signados *