Bos ponent a tìmere cun s'istandard pro bos italianizare mègius

Bos ponent a tìmere cun s'istandard pro bos italianizare mègius

de Giagu Ledda –

Bilinguismu Carta

 

Dae s’introdutzione a sa segunda editzione de su “Vohabulario del Vernaholo fiorentino”

Rieccoci! E ci risemo. Oh, a di’ i’-vvero, ‘un ci se lo immagina’a miha nemmeno noi di risentissi così presto! Anzi, ‘un ci s’era neanche figurato. Perché? Perché questo “Vohabolario” gl’era nato come un gioho tra amici e nessuno si crede’a che finisse invece pe’ andà in giro pe’ mezza Europa.

Sì, s’è scritto “Vo-h-abolario”, con l’H perché noi in Toscana la “C” la ‘un si pronuncia miha, la s’aspira, ci s’ha la Gorgia. E allora come si fa a scrivilla se poi la ‘un c’è? Per questo la s’è cambia’a con l’H, come in Vernaholo. Quande poi una parola l’inizia’a co’ i’ “C”, la s’è tòrta proprio e a i’ su’ posto s’è messo l’apostrofo. Perché quande l’è tra du’ vohali all’inizio della parola, più che aspiralla, la si mangia proprio. Presèmpio: La Casa. O ‘unnè meglio allora scrive’: La ‘asa? Ah, s’è anche scritto ‘ose a questa maniera: “i’-ppane”, perché quella “P” e l’è doppia quande la si pronuncia. Eppoi ce ne sono anche artre ancora ma i’-rresto vi si racconta ne “La Grammatiha”.

– – – – – – – —————————————————————————————————————————

Custu vocabolàriu est istadu presentadu in su Salone dei Cinquecento – Palazzo Vecchio, Firenze   13 – XI – 2009

A mie custa manera de iscrìere su fiorentinu chi faeddant in Santa Croce e in Santo Spirito, mi praghet meda. Su comune de Firenze, però, in sa pàgina sua ufitziale in internet no iscriet gosi, no iscriet in “vernaholo”, ma in italianu, no iscriet “i’ sindaho” ma “il sindaco”; sos avisos, sos bandos, sos concursos, sunt totus iscritos in italianu.

Sos fiorentinos iscrient in italianu pro si fàghere a cumprèndere dae totus, comente est naturale, sighende sas règulas de s’italianu istandard, o nono? Vasco Pratolini iscriiat forsis comente faeddaiat cun sos bighinos suos de Via San Niccolò? Nono.  Isse no at impreadu sa limba faeddada a fitianu pro iscrìere sos bellos romanzos suos, ma sa limba iscrita, s’italianu istandard, s’italianu pro si fàghere a cumprèndere dae totus sos italianos, s’italianu chi s’istùdiat in iscola, su chi sos tradutores a sas àteras limbas connoschent e traduint pro dare a connòschere a sos letores. Pratolini no iscriiat petzi pro sos fiorentinos, chi fintzas intre issos bi nd’at chi faeddant a manera diferente. No est sa matessi limba sa faeddada dae unu giòvanu de San Frediano che sa de unu segnore de Via dei Calzaiuoli.

Ma, proamus a dare sa definitzione de istandard de una limba. Est una variedade de limba sugeta a codificatzione normativa e chi balet comente modellu de riferimentu pro s’impreu curretu. Dae su valore de limba istandard comente limba curreta nde derivat sa concetzione chi bidet s’istandard comente s’ùnica bona limba, sa variedade intimamente mègius e pura.

Custa definitzione non tenet orìgines talebanas, ne est s’idea de unos cantos ispiridados o alluinados, nono, est sa definitzione chi nde dat sa Enciclopedia Italiana Treccani.

A nois sardos imbetzes, nos narant chi s’istandard de sa limba nostra, sa sarda, est una minetza a sas identidades linguìsticas locales, a sa bellesa de sos dialetos de ogni bidda; e nos lu narant fintzas gente de inoghe, sardos, e nos lu narant fintzas in sardu, calicunu cun berritedda acadèmica etotu.

Si tratat de un’istrategia de agressione e de timòria pro parte de sa limba dominante rispetu a sa limba dominada; custa istrategia giogat cun sos sentimentos irreflessivos de meda gente. S’ideologia de sa subordinatzione, de su domìniu, est mescamente una ideologia de partzidura, de isbiculitamentu de sa limba e non petzi de sa limba, ma fintzas de s’identidade linguìstica. Est s’ideologia aplicada dae sa limba dominante pro fàghere ismentigare sa limba dominada.

Sa comunidade linguìstica dominante, l’amus bidu in sa definitzione de in antis, tenet un’àtera idea de s’istandard, idea integradora, idea globale de sa limba; s’istandard est bidu comente su muru mastru de sa limba e duncas de s’identidade linguìstica pròpia. E chie s’atrivit a nàrrere o iscrìere chi s’italianu, o su frantzesu o su tedescu podent tènnere duos o prus istandards? Nemos.

Gasi comente balet pro totu sas àteras limbas, su cuntzetu de istandard si podet e si devet aplicare, e est istadu aplicadu,  fintzas a sa limba nostra, ca est s’ùnica garantzia de s’esistèntzia de totu sos dialetos sardos, pròpiu ca est s’elementu chi assegurat sa continuidade istòrica de sa limba. Semper chi tèngiat una unidade sòlida, firma e indispensàbile pro èssere modellu comune de sa limba, s’istandard non reduit nudda nen faghet iscumpàrrere nudda, antzis, rapresentat sa mègius manera de acrèschere sas possibilidades espressivas de una limba.

 

P.S.

Giai l’isco chi non totus la pensant de custa manera. Custu mangianu apo lèghidu unu post in “facebook” de unu de custos contràrios a s’istandard pro su sardu, chi afirmaiat, cun sa seguridade chi dat s’ignoràntzia: su frantzesu fiat sa limba de Parigi, s’ispagnolu sa de Madrid, s’italianu sa de Firenze e concruiat preguntende·si a manera detzisa, firma: e pro ite catzu devimus fàghere s’istandard nois sardos? Devo ammìtere chi custu personàgiu no est de sos prus perigulosos.

Leave a comment

2 Comments

  1. FAEDDARE SU SARDU CONNOTU, MA ISCRIER UNU SARDU CHEPARE!!!

  2. Jeo pesso chi cando ti ortas a manca o a destra e ascurtas, paras sas oricras ma no intendes prus sos pitzinnis faeddande su sardu o menzus namus chi no intendes prus faedande a sa manera diaetale de sa bidda ma los intendes totus faeddande sas limba chi los depet aunire…narat s’istatu italianu…e ti pones pessamentu pro cussu ca nessunu faeddat su sardu..ite lis faches? lis naras chi los azuas a faeddare su sardu istandard? Mancari a issos non de l’interessat nudda?….Bi provas chircande de lis facher ammentare sas paraulas chi connoschian e chi an lassatu….Atera cosa est cussa de instradare a sa Limba sos pitzinnos minores chi la connoschen comente limba nova comente esseret Limba Istranza…Ma pro poter facher custu chi a mie mi paret unu bellu sonnu bi cheret una cosa: Sa Sardinna Indipendente, bi cheret!

Send a Comment

S'indiritzu email tuo no at a èssere publicadu. Is campos pedidos sunt signados *