Su Coordinamentu pro su sardu ufitziale promovet in Casteddu, su 19 de santandria de su 2016, s’ addòviu “Tradùere pro crèschere – Sa limba sarda chi non t’isetas: “Dublinesos” di James Joyce e “Su pantasma de Canterville” de Oscar Wilde in limba sarda”. B’ant a èssere su tradutore Sarvadore Serra, Giusepe Coròngiu e Giosepe Corronca. S’apuntanentu est in sa sala de sa libreria La Feltrinelli Point de carrera de Paoli 19. S’intrada est lìbera.
Sas tradutziones de clàssicos internatzionales ant tentu unu rolu de importu in sa valorizatzione de sa limba sarda in sos ùrtimos annos. Su Coordinamentu pro su Sardu Ufitziale, chi tenet una rapresentàntzia manna in intro de su movimentu linguìsticu sardu, cheret propònnere un’addòviu in sa tzitade de Casteddu pro atirare s’atentzione in custu tema e agiuare sa difusione de sos libros.
S’annu coladu su coordinamentu si fiat impinnadu pro promòvere àteras duas òperas essidas dae pagu in sa versione in Limba sarda comuna: “Segamentu de ancas”, de s’autore àrabu sirianu Zakarya Tamer, e su Don Chisciotte de sa Màntzia. Su primu est istadu presentadu in in sa Biblioteca Provintziale de Casteddu e in sa Fiera de su Libru de Torinu; su Don Chisciotte, a pustis de sa prima presentada in Tàtari, est istadu presentadu fintzas in sa Fiera de su Libru de Macumele, in Bartzellona, in Madrid e in El Toboso de la Mancha-Castilla, pàtria de Dultzinea, intrende a fàghere parte de su museu locale in ue b’at 72 versiones in limbas diferentes.
A pustis de sa Festa de sa Limba Ufitziale de Bonàrcadu, chi in su mese de cabudanni b’ant leadu parte unas 800 pessones, su CSU cheret promòvere una sèrie de addòvios pro agiuare s’editoria in limba sarda ( su de su 19 de santandria est petzi su primu), in Casteddu, pro creare cunditziones bonas pro sa difusione de sos libros in limba sarda e pro afortire sas atividades linguìsticas in s’àrea metropolitana.
In pare a Sarvadore Serra, autore de sas duas tradutziones dae s’inglesu, ant a partetzipare Giosepe Coròngiu, tradutore e autore issu etotu de testos in sardu e espertu de polìtica linguìstica, e Giosepe Corronca, tradutore de testos filosòficos in sardu.
Sa finalidade de sa manifestatzione est de fàghere bènnere, in prus de tzitadinos comunos, pessones espertas o apassionadas a su tema chi istant in Casteddu o in su fùrriu.
Pro ite a bortare in sardu libros chi tenimus giai in italianu?
Cando una limba est in pelea (comente su sardu), devet crèschere e tenet bisòngiu de ossìgenu, a su sòlitu si faghet recursu a sas tradutziones, pro l’agiuventare. Cunforma a sos ùrtimos rilevamentos sotziològicos disponìbiles (Chirca Sotziulinguìstica de sa Regione “Le lingue dei Sardi”, 2007), belle su 70 pro chentu de sos sardos decrarat de connòschere sa limba sua, ma petzi su 13 pro chentu de sos pitzinnos l’impitat normalmente in domo cun su babbu e cun sa mama. Una tendèntzia chi, projetada in sas dècadas venidoras, at a chèrrere nàrrere de seguru s’iscumparta de sa limba istòrica de s’ìsula. Sa presèntzia in sas iscolas, a dolu mannu, est galu tropu episòdica.
Su chi at cumbintu sas famìlias a lassare sa limba de sos antepassados est istada sa difusione, in sas ùrtimas dècadas, de unu fràigu identitàriu negativu de su sardu fatu de pregiudìtzios, istereòtipos, tòpicos e fàulas chi sas populatziones at pensadu chi esserent sa realidade. Unu de custos est s’idea difusa de una mancàntzia de prestìgiu literàriu, sotziale e culturale de su sardu. A bortare capos de òpera de sa literadura mundiale in sardu, in pare cun àteros interventos de polìtica linguìstica (comente sa presèntzia e sa visibilidade in s’amministratzione pùblica e in sos mèdios de informatzione) agiuat a torrare a su sardu una dinnidade culturale chi no agatat sa legitimatzione sua petzi in sos àmbitos folclorìsticos e dialetales.
Sas finalidades sunt duas. A un’ala sugugiare sa leada de cussèntzia dae bandas de sa populatzione, e de sos letores, chi su sardu si podet mesurare sena problemas cun formas de iscritura de livellu e cuntenutu artu. A s’àtera, dare un’impulsu cuncretu a sa produtzione literària in limba sarda chi, in sas duas dècadas chi sunt in pessu coladas, semper a cando est lòmpida a resurtados de livellu bonu siat pro sa cantidade (prus de 200 romanzos publicados) siat pro sa cantidade (unos cantos romanzos ant otentu reconnoschimentos in prèmios de calidade arta).
Comente cunseguèntzia, s’otenent fintzas àteros resurtados chi non sunt prus pagu de importu. Si creat traballu in su setore editoriale e professionale linguìsticu cun incàrrigos pagados pro editores, tradutores, redatores, curettores de prima manu, impentadores, distributores e librajos. A s’àtera si dant a sas iscolas materiales didàticos literàrios non folclorìsticos de livellu artu chi podent cumpètere cun sos de àteras limbas prus reconnotas e legitimadas.
S’iscummissa, tando, est sa de nche catzare a sa limba sarda cuddu belu e imàgine de arretratesa populare de sos àmbitos traditzionales, e a l’impitare, imbetzes, pro veiculare cuntenutos cuntemporàneos, universales e geniosos de sa cultura otzidentale moderna. A la presentare, tando, a sos ogros de sa populatzione comente una limba “normale”. De su restu, totu sas limbas ant tentu custu passàgiu, fintzas s’italianu in s’Otighentos, cando fiat gherrende pro lu legitimare e traduiat sos clàssicos modernos pro propònnere modellos a sos iscritores suos.
Dae una limba traditzionale chi veìculat petzi sa “cultura sarda” (est a nàrrere cussa identitària-folclorìstica) a una limba chi si mesurat cun una cultura de tipu internatzionale chi su prus de sos sardos oe aprètziat e intendet comente sua. Ma sena renuntziare a sa limba pròpia.
Su puntu prus artu de custa atividade culturale, incaminada in su 2008 dae sa Regione cun su progetu TPC “Tradùere pro Crèschere”, e pustis, a dolu mannu, blocadu in su 2014 pro neghe de su minimòngiu de sos fundos regionales, est istadu tocadu pròpiu in sos ùrtimos annos cun sa publicatzione de su Don Chisciotte in sardu, ma fintzas cu sa tradutzione de su primu libru dae s’àrabu a su sardu “Segamentu de ancas” de su sirianu Zakaria Tamer.
Duncas como sa limba sarda “possedit”, fintzas gràtzias a àteras sotziedades editoriales, sa prima parte de una biblioteca internatzionale de tradutziones bonas, cun autores, in mesu de sos àteros, de su valore de James Joyce, Garcia Marquez, Luis Sepulveda, Goethe, Stevenson, Leopoldo Alas, Mendoza, Salgari, Machiavelli, Omero, Sofolce, Sibilla Aleramo, Von La Roche, De Amicis, Kavafis, Lewis Carrol, Saramago, Unamuno, Coromines e àteros subra de sos cales, pro como, Miguel de Cervantes dòminat pro s’importàntzia literària de sa difusione sua in su mundu.
Sas tradutziones de Dubliners e The Canterville Ghost, gasi comente sas àteras, sunt istadas realizadas cun s’impreu de sas normas ortogràficas de sa limba sarda comuna ca, a pàrrere de sos promotores, non bi podet èssere una limba normale che si iscriet in duos o prus de duos dialetos-variantes. Cunditzione essentziale pro una literadura dinna de custu nùmene, o pro s’impreu ufitziale de sa limba, est a tènnere un modellu cumpartzidu ùnicu de iscritura. Si nono si torrat a rùere in sa pràdighe de sa visione dialetizante e folclorìstica. Cosa chi in Sardigna e pro su sardu, a dolu mannu, est un’ argumentu semper atuale.
S’isperu est chi, dae su cunfrontu cun sas literaduras valorosas, fintzas sa literadra de sa minoria linguìstica sarda crescat e si nche catzet cada residu de folclorismu o de istereòtipos post- colonitzazione, sena truncare cun sos valores artos de sa sotziedade traditzionale. E chi sos tradutores, mescamente sos giòvanos, siant sos iscritores noos in sardu de cras. Lis at a bènnere prus male, a sos ininmigos in malafide, a nàrrere chi su sardu est unu dialetu (est a nàrrere una limba inferiore) si s’afirmat unu modellu de iscritura ebbia e sos dialetos-variante esistent in àteros registros. E, mescamente, si sa Regione torrat a investire in custas operatziones chi dant calidade a unu discursu linguìsticu chi si nono abbarrat acorradu in su folclore, in sos comunicados pro s’imprenta e in su dibàtidu academicu.
Leave a comment