Giagu Ledda: "La madre" de Gràssia Deledda in sardu

Giagu Ledda: "La madre" de Gràssia Deledda in sardu

-de Giagu Ledda-

sa-mama-cobertina

Sa Relata de Giagu Ledda a sa Festa de sa Limba Sarda Ufitziale de Bonàrcadu 2016 – Unu libru de importu mannu traduidu in sardu chi in su 1954, aiant fatu una pellìcula “Proibito”, dae sa cale amus postu calicuna màgine.

S’ùrtimu traballu meu comente tradutore a su sardu est su romanzu de Grazia Deledda “La madre”, libru iscritu in su 1920 chi at istentadu belle 100 annos a èssere traduidu in sardu e chi como podimus lèghere in custa bella editzione de Logosardigna cun una introdutzione de Maria Giacobbe, cun su tìtulu de “Sa mama”.

De Grazia Deledda su meu est su de tres romanzos traduidos in sardu. Su primu est: Elias Portolu traduidu dae Serafinu Spiggia; su segundu est “Cannas in podere a bentu” (Canne al vento) de Giolzi Addis.

In antis de èssere tradutore deo so istadu letore de “La madre” e, a diferèntzia de àteros contos e romanzos suos, prenos de Sardigna, de immàgines e ruolos archetìpicos, de descritziones de paesàgios e de nuscos fortes, subrabundantes de colores che unu cuadru espressionista, custu est unu romanzu chi deo apo lèghidu, traduidu e immaginadu in biancu e nieddu, pro su caràtere suo severu e asciutu. Su dramma est descritu cun lìnias essentziales sena rùere mai in s’ammaju fàtzile de su folclore, de s’esotismu, de sos colores fortes chi a bortas s’iscritora nostra nd’aiat abusadu.

Comente in belle totu sas pàginas deleddianas, fintzas inoghe agatamus s’immàgine de una fèmina forte, Agnese, bajana innamorada de Pàulu, su preìderu de sa bidda, chi si lassat andare a sas passiones suas ma sena rùere in cumpromissos. Cun Agnese s’iscritora nugoresa at chertu rapresentare una eroina moderna, una fèmina lìbera, una chi ischiat su chi cheriat e faghiat de su totu pro l’otènnere.

Cando Pàulu detzidit de li nàrrere chi renùntziat a issa, chi pro amore a isse est disposta a distrùere s’immàgine chi de issa nde tenet su pòpulu de Aar, e li faeddat de Deus, de sa salvesa eterna, de beridade assoluta, Agnese, prus coragiosa e sintzera li rispondet:imaginediproibitoscena

Pro ite no as naradu su matessi eris sero? E sos àteros seros? Ca tando sa beridade fiat un’àtera. Como calicunu t’at iscobiadu, forsis est mama tua etotu, e tue tenes timòria de su mundu. No est sa timòria de Deus sa chi t’ispinghet a mi lassare.

Pàulu ischit chi issa tenet resone e l’ammitit in coro suo.

Prus chi non su timore e s’amore de Deus, su chi l’istremutiat fiat sa timòria a sas cunsighèntzias de un’iscàndalu. Iscriet Grazia Deledda.

Agnese e Pàulu sunt una cara a s’àteru, comente lu sunt una fèmina e un’òmine faeddende de sos sentimentos issoro. Sa dibata si faghet semper prus àspera, e issa faghet fintzas su nùmene de Deus, cun su coràgiu de nde pònnere in duda s’atzione e s’esistèntzia.

– Deus meu, si esistit, non deviat permìtere chi nos agatàremus, si fiat pro nos torrare a lassare.

Non si rebellat contra a Deus però, cantu prus a prestu pro s’impreu chi nde faghet Pàulu, amparende·si in isse.

Agnese est fèmina lìbera e indipendente, tenet rispetu pro a issa etotu, non ruet in cumpromissos. Non cheret èssere tratada che una pupia, che una pitzinnedda; issa est una fèmina cun dignidade, non cheret bìvere trampende a sa gente e a issa etotu. Est fèmina lìbera e indipendente, fintzas economicamente, e bi lu narat a Pàulu:

– Tèngio dinari, giai l’ischis: est totu su meu su chi tèngio.-

Gràssia Deledda
Gràssia Deledda

Pàulu est unu preìderu giòvanu; su nùmene suo in totu su romanzu no est mai pretzèdidu dae su tìtulu de”don”, comente diat èssere naturale tratende·si de unu ministru de Deus. Est e restat un’òmine. Est intelligente e s’ischit analizare, s’ischit osservare a in intro, ma est òmine dèbile, indetzisu, dudosu. Est isbatuladu dae sas abbas de s’amore pro Agnese contra sas rocas de sa fidelidade a su votu de castidade; divididu intre sas esigèntzias de su ego individuale e su dovere de si sacrificare chi sa sa cussèntzia sua li imponet. Est un’òmine de iscrùpulos, chi non tenet però su coràgiu de fàghere sa cosa giusta.

Est in custu romanzu, prus chi no in àteros, chi Grazia Deledda nos descriet su problema dolorosu de sas esigèntzias individuales chi si oponent a su dovere morale de non truncare sas règulas chi sunt a fundamentu de sa vida sotziale.

– Giustu ti paret chi devimus fàghere male a chie bivet pro a nois? ….. tocat a si sacrificare pro a issos, sos parrochianos. Narat Pàulu a Agnese.

Gràtzia Deledda in custu romanzu mustrat de connòschere bene s’ànimu de su preìderu, sas debilidades suas, sa chirca de su bene e sa fua dae su male, sos turmentos e sos momentos de beatitudine, sa lughe e s’iscuru, sas passiones e su dovere.

Mustrat, in prus, de cumprèndere bene sa relatzione ispetziale chi si creat intre su preìderu e sa mama.

Unu preìderu issa lu teniat in famìlia, fiat su frade de sa mama, Sebastianu Cambosu; duncas est dae pitzinnedda chi connoschet s’ambiente, naramus gasi, e est istadu pròpiu in sa biblioteca de su tziu chi at comintzadu a lèghere sos libros de Tolstoi, Dostoievski e de àteros autores.

Àteru preìderu in cuntatu personale e epistolare cun s’iscritora est istadu don Primo Mazzolari, preìderu in cuntrastu cun su regime fascista e duncas cun sa gerarchia eclesiàstica. Poeta e iscritore fintzas isse.

Gràtzia at bìvidu totu s’esistèntzia sua cun ispìritu religiosu; “Sa mama” est unu romanzu prenu de ispìritu religiosu. Sa crèsia ufitziale però no at apretziadu mai su pensamentu de Gràtzia e, o l’at criticada o l’at ignorada.

Bonàrcadu - Festa de sa Limba Ufitziale 2016 - Giagu Ledda faeddat de tradutzione
Bonàrcadu – Festa de sa Limba Ufitziale 2016 – Giagu Ledda faeddat de tradutzione

S’iscritore nugoresu Mario Ciusa, iscriet chi una chenàpura santa, in sa sea de Nostra Segnora de su Nie, su preigadore at rimproveradu a in antis de totus a Gràtzia Deledda, narende·li chi diat àere fatu mègius a pregare a Deus chi no a iscrìere sas istòrias indignas chi iscriiat. A sa essida de missa, Antonio Ballero, iscritore e pintore, iscriet Ciusa, parat fronte a su preìderu e agiomai no l’iscudet.

E passemus a su personàgiu a seguru su prus complicadu de su dramma, su chi dat su tìtulu a su romanzu, sa mama de Pàulu, Mallena. Tzeraca dae pitzinna, mama sena ischire mancu comente, fèmina forte però, nòbile a manera sua, cun una boluntade detzisa. Fintzas ischende chi Agnese est responsàbile de su caminu chi at leadu su fìgiu, mai si ponet in contra de issa. S’iscritora no nos narat si lu faghet pro rispetu comente fèmina o pro sutammissione psicològica de una tzeraca a una mere. Mallena cheret sarbare fintzas a issa. Immaginende·si a in antis de su pìscamu, pensat de li nàrrere:

– Custa orfanedda istat cun tzeracas malas. Chie la podet cuidare, chie la podet consigiare? Chie l’agiudat si no l’agiudamus nois?”. 

E fintzas sa fide sua tenet carchi duda. Faeddende cun Antiogu, su giaganeddu chi si cheret fàghere preìderu, li preguntat:

– E nara·mi, e si ti cheres leare mugere?

    – Deo no nde chèrgio leare, ca Deus non cheret.

    – Deus? Su paba est chi non cheret, ….

E pensaiat:

– Pro ite, Segnore, Pàulu non diat pòdere istimare una fèmina? Totus podent istimare, tzeracos e mandràrgios, fintzas sos tzegos e sos presoneris; pro ite Pàulu suo isse ebbia, non diat pòdere istimare?

lea-massarif54279-010tmbSu patimentu suo de no agatare una risposta chi poderet agiudare su fìgiu a bìvere in armonia cun sas esigèntzias pròpias de s’amore umanu cun su dovere a sos parrochianos, est gasi forte chi non reget. Si lassat andare in su bancu de crèsia e morit. Morit pro su dolore de non pòdere agiudare su fìgiu, ma morit fintzas ca, custu Grazia Deledda no l’iscriet, bidende a Agnese andende finas a sa barandìllia e a puntu de pigare sos iscalinos de s’artare e, comente aiat minetzadu sa note in antis a Pàulu, nàrrere a su pòpulu de Aar chie fiat in beridade cussu preìderu, “…. a de die faghet sos miràculos e a de note andat a domo de sas bajanas solas….ischit chi si Agnese aberit buca l’at a fartare s’ùnicu iscopu chi at tentu in vida sua e chi l’at dadu coràgiu de sighire: èssere sa mama de unu preìderu. E fintzas pro custu morit.

Leave a comment

1 Comment

  1. No apende legidu s’originale non poto esser prus pretzisu ma solu chi est gustosu e iscurriditu e chi mi piaghet. cumplimentos

Send a Comment

S'indiritzu email tuo no at a èssere publicadu. Is campos pedidos sunt signados *