Istòria de Entzu, Rex Sardiniae

Istòria de Entzu, Rex Sardiniae

          –    de Micheli S.A. Tilocca     –

Entzu Re de Sardigna, mègius connotu comente Entzu de Isvèvia o Entzu Hoenstaufen, fiat fìgiu mustrengu de s’imperadore Federigu II, Stupor Mundi, e de sa nòbile Adelàide de Urslingen. Su nùmene suo fiat Heinrich, incurtziadu in Encius pro non si trobojare cun s’àteru frade a un’ala, Heinrich, fìgiu de Federigu II e Costantza de Altavilla. Non si connoschet s’annu pretzisu de sa nàschida sua, a su prus seguru paret chi esseret su 1222, fortzis in Cremona e fortzis in su casteddu de Hagenau, in ue Federigu aiat connotu sa mama. Fintzas a su 1238 non tenimus noas de importu subra de sa vida sua: in cussu annu su babbu, a pustis de l’àere legitimadu comente fìgiu suo, l’aiat fatu cavaglieri e numenadu Rex Sardiniae, cojuendeˑlu cun Adelàsia Giuighissa de Torres, meda prus manna. Fiat, pro tantas cosas, òmine balente: bellu che sole, forte, abbistu meda, de bonu coro, amantiosu de sa cassa cun s’astore e de sas fèminas, nòbile de ànimu e de modos, poeta, e mescamente dugone balente, mancari atrividu e mancari sa sorte sua in sas gherras non siat istada sempre ditzosa. A paranùmene l’aiant pesadu “Falchitu”, prus pro s’atza chi paraiat in sas cuntierras chi non pro sa passione de sa cassa. Su babbu li cheriat bene meda, naraiat chi fiat su fìgiu chi l’assimigiaiat de prus in pare a su fradastru Manfredi. In su 1238, cun d’una trumighedda de cavaglieris e òmines de gabbale, s’imbarcat pro bènnere a Sardigna a si cojuare cun Adelàsia de Torres, chi in cussos tempos teniat prus de trinta annos, sende Enzo pitzoccu de, fortzis, sèighi annos. In Sardigna, pro more de su coju sou, leat su tìtulu de Rex Turrium et Gallurae, nointames esseret mere fitianu ebbia de su Logu de Torres, e mancari su babbu l’aeret numenadu puru Rex Sardiniae, tìtulu custu imaginàriu, da chi Federigu II non teniat podere perunu in Sardigna. Pro su de l’àere dadu custu tìtulu su Papa Gregòriu IX detzidit de iscomunigare sos cojuados noos, e, s’annu a pustis, imbolat s’anatema contra de Federigu II da chi sa Sardigna, mancari partzida in bator regnos indipendentes, fiat sugeta a s’autoridade de su pontìfitze, cumintzende unu tempus mannu de gherras intre Impèriu e Papadu. Entzu e Adelàsia si fiant cojuados in Santa Maria de su Regnu in Àrdara, sa domo issoro fiat in su Palatzu Giuigale, ma Entzu abbarraiat meda a contu suo in Tàtari, in una domo chi fiat fentomada “domus domini regis Henthii”: sa domo chi, a dies de oe, li narant “casa di Re Enzo”, in su cursu de Tàtari, est fortzis istada fraigada in ue bi fiat su palatzu suo, sende fata a su mancu dughentos annos a pustis de sa dispedida de su Re. Sos malintragnados naraiant chi su coju, mancari tzelebradu, no fiat istadu cunsumadu, da chi Adelasia fiat giai intreulada cun Micheli Zanche, un’usureri tataresu fentomadu puru dae Dante in sa Cumèdia, e non teniat interessu nen praghere a si corcare cun unu pitzioccheddu galu imparaditzu in sas “cosas de letu”. Ma custas sunt tzarras de gente mala: mancari no esseret coju de amore, s’onore de ambos duos non cheret postu in duda, sende gente de genia nòbile e de gabbale.

Entzu est abbarradu pagu in Sardigna: in su 1239, cumandadu dae su babbu, torrat a continente sende numenadu “Sacri Imperii totius Italiae legatus generalis”, lassende su Regnu de Torres in manu a vìcarios suos. Disamparada, Adelàsia si retirat in su casteddu suo de Burgos, trista e sola, lompende a s’umiliare meda in dae in antis de su Papa pro chi nche li bogherat s’iscomùniga: acansat su perdònu in su 1243, sende Papa Innotzèntziu IV, e resessit a si faghere annullare su coju in su 1245. Entzu in s’interi si ponet a gherrare pro contu de su babbu, de su cale devenit s’agiuadore printzipale: in cabudanni de su 1239 intrat a sa Marca de Ancona, unu cungiadu imperiale ocupadu dae su Papa in sa minoria de Federigu II, cunchistendeˑla, e tando su Papa lu torrat a iscomunigare. S’annu a pustis gherrat in pare cun s’imperadore in Foligno, e pustis in s’arròdiu de Ravenna, ponende pustis suta de atacu Faenza. Assuconadu, Gregòriu IX cumandat unu cuntzìliu in s’istadiale de su 1241: sende chi munsegnores, preìderos e pìscamos medas si fiant imbarcados in Gènova pro lòmpere a Roma, Entzu aprontat in presse meda una truma de galeas de battalla in Pisa, addoviende sas galeas papales genovesas a costas de s’Ìsula de su Gìgliu, in ue las binchet cun paga pelea, leende presoneris totu sos munsegnores e preìderos e faghende puru una fura manna de gherra. In su 1242, sende mortu Gregòriu IX, Entzu si ponet a bardanare in sos comunos Guelfos de sa Lombardia, cunchistende casteddos e dirruende fortalesas, fintzas a cando, fertu dae un’astile, si devet retirare in Cremona.

In su 1243-44 sighit a chertare contra a sos comunos lìberos in Lombardia. In su 1245 su Papa lu torrat a iscomunigare (det èssere chi duas iscomùnigas no abbastaiant pro nche lu bogare dae sa Gràtzia de Deus, bidu chi in gherra fiat unu de sos mègius dugones!). Federigu II in s’interi detzidit de atacare Milanu cun totu sa fortza sua e dae totue: Entzu cun sa truma sua binchet sos Milanesos in su logu de Gorgonzola, ma, sendeˑsi atrividu meda a innantis cun pagos cumpàngios, sos inimigos lu faghent presoneri e nche l’inserrant in su campanile de una crèsia. Da chi fiat acudende totu s’esèrtzitu imperiale, sos Milanesos lu torrant luego liberu, suta de sa promissa de si retirare in pare cun sos suos. In su 1246 Federigu Barbarossa li dat s’investidura pro sas Marcas de Lunigiana e Garfagnana. Chertat cun sos Guelfos in Parma e si dat a sas bardanas in su Piemonte e in sa Lombardia. In sos annos a pustis sighit a gherrare, fintzas chi in su 1248 sos imperiales perdent una batalla de importu mannu a costas de Parma, cosa chi truncat, una borta e bona, totu sas ambitziones de Federigu II. In su 1249 Entzu si torrat a cojuare, cun d’una neta de Ezzelino da Romano. Pustis torrat a gherrare, dirruende su casteddu de Rolo chi si fiat rebelladu a s’Impèriu, faghende apicare prus de chentu presoneris. Da chi sos Bolognesos si fiant torrende a pesare contra de s’Imperadore, Entzu aprontat in su mese de maju una truma de cavaglieris pro lis dare impedìngiu: su 26, lòmpidu a su riu Panaro, s’apìtzigat cun pagos genieris bolognesos chi fiant guastende unu ponte. In s’interi, sa truma manna de sos Bolognesos, chi aiant giampadu su ponte ogros  a innantis, da chi sa retroguàrdia s’abbìgat de s’atacu de Entzu, torrat in segus, agatende s’esèrtzitu imperiale istracu e male sestadu: tando sos imperiales si retirant, foras de Entzu cun pagos de sos suos, abbarrados in segus pro assegurare sa retirada. Da chi sas fortzas non fiant paris, sos Bolognesos binchent a Entzu e lu leant presoneri. Inserradu in Bologna, bardiadu a vista, Entzu abbarrat gasie fintzas a sa morte sua in su 1272. Mancari in su cumintzu esseret istadu tratadu che cane, a finitia s’asserru sou s’indurchit meda, illebiendeˑsi, cumente si cumbeniat a unu presoneri de genia nobile.

A pustis de sa morte sua, imbalsamadu, est istadu tudadu in sa crèsia de Santu Domìnigu in Bologna. At lassadu tres fìgias naturales: Èlena, Madalena e Costantza, sas ùrtimas duas nàschidas cando fiat giai presoneri (pro fìgiu de re puru sa galera est cosa lebia!). Fintzas a sa morte, at chertu semper mantènnere su titulu de Re de Torres. Da chi fiat poeta balente, italianu prus chi non tedescu de limba, sas rimas suas sunt ammentadas in s’istòria de sa lìteradura italiana de iscola sitziliana:

Alegru cori, plenu di tutta beninanza,

suvvegnavi s’eu penu per vostra inamuranza;

ch’il nu vi sia in placiri di lassarmi muriri talimenti,

ch’iu v’amo di buon cori e lialmenti.

Leave a comment

Send a Comment

S'indiritzu email tuo no at a èssere publicadu. Is campos pedidos sunt signados *