Su tzafu de Roma

Su tzafu de Roma

-de Nicolò Migheli-

Niccolò Migheli
Nicolò Migheli

B’amus postu ispera in medas chi su reconnoschimentu de minoria linguìstica esseret sa leva pro abèrrere su collègiu de sas ìsolas, e pòdere àere una rapresentàntzia in su Parlamentu Europeu. Sas reclamatziones sardas in custa punna sunt betzas. Ruta sa Prima Repùblica, pro sos sardos, a àere una rapresentàntzia in Istrasburgu e Bruxelles, est semper istada un’iscummissa. Legisladuras medas sunt coladas sena chi s’ìsula esseret tentu boghe in Europa.

A diferèntzia de valdostanos e tirolesos – populatzione minore in cunforma a nois – chi una rapresentàntzia l’ant semper tenta. Semus o nono una minoria linguìstica? Eja chi lu semus, l’apostìvigat una lege de s’istadu. Però sos sardos, mancari chi siant sa minoria prus manna de sa Repùblica, non sunt de prima categoria. Non sunt comente sos faeddantes frantzesu, tedescu e islovenu. Belle belle minorias chi impreant limbas chi sunt ufitziales in sos istados lacanàrgios.

Sa Corte Costitutzionale de sa Repùblica cun s’ordinàntzia 165/16, depositada su 7 de triulas 2016, a firma de su relatore Niccolò Zanon e de su presidente Paolo Grossi, declarat non ammissìbile a manera manifesta sa rechesta de legitimidade costitutzionale. Refudat s’istàntzia promòvida dae unu grùstiu de tzitadinos a sa nanti de su Tribunale de Casteddu, contra a su chi disponet sa lege 24/1779 n°18 in contu de eletziones de membros de su Parlamentu Europeu chi pertocant a s’Itàlia; e finas in contu a sas modìficas intervènnidas cun sa lege 20/2/2009 n°10.

Una locandina in sardu cuntemporaneu
Una locandina in sardu cuntemporaneu

Sos motivos de sa dispatzadura: sa limba sarda no est tutelada dae s’Istatutu de sa Regione Autònoma de sa Sardigna e su sardu non diat èssere una limba unitària, ma unu grupu de dialetos arraighinados in sos territòrios de s’ìsula. A su sardu mancat, a parre de s’ordinàntzia, unu standard comune, s’ùnicu elemntu chi lu potzat definire limba de prima fasca comente su frantzesu, su tedescu e s’islovenu. Unu “malunidos” linguìsticu tzertificadu dae s’istitutzione republicana prus arta.

Sende chi in medas imputant a sos babbomannos fundadores de custu ismentigu, est pretzisu a ammentare su tempus pustis de sa gherra pro acrarire s’ausèntzia de su sardu. Semper e cando in s’Istatutu no est presente mancu sa defensa de su paesàgiu e mancu sa reclamatzione de sos benes archeològicos e culturales che a bene identitàrios. Sa rechesta de autonomia de sa Sardigna aiat comente puntu de fortza su fatu chi s’Itàlia depiat ischitire su sacrifìtziu de 13.000 giòvanos in sa Prima Gherra Mondiale. Su tantu de mortos prus mannu in pertzentuale de totu sìItàlia. Sa limba sarda in su 1948 fiat biatza, faeddada dae su 90 pro chentu de sos sardos e cumpresa dae totus.

Sa Sardigna la cramaiant tando “natzione aurtida” e su ligàmene cun sa limba non fiat leadu a cunsideru comente detzisivu. A su matessi tempus s’impellida fiat cara a s’italianizatzione, cunsiderada comente obligatòria pro sa modernidade. Bint’annos de monolinguismu impostu dae su fascismu, sa proibitzione de su sardu foras dae su folclore, aiant fatu crapire unu sentidu de birgòngia finas in sas classes dirigentes de cussu tempus. Birgòngia de sesi e de sas cunditziones de s’ìsula. Su ligàmene intre limba e natzione torrat a iscampiare a bellu a bellu in sos Annos Setanta, ma in grupos minoritàrios ebbia. Su mitu de s’italianidade at a sighire e su sardu at a èssere aoradu semper de prus in intro sas domos e sas manifestatziones folclorìsticas.

Cartellu in limba sarda
Cartellu in limba sarda

Su frutu de cuddu traballu in sas mentes e in sas cuscèntzias si bidet oe. Mancari chi in sa de XIII legisladuras sa Regione apat provèdidu a adotare sa LSC (Limba Sarda Comuna), unu standard de iscritura pro s’impreu amministrativu, cussu issèberu l’ant cumbatadu dae deretu. Sa LSC l’ant imputada de èssere una limba artifitziale, de èssere su caddu de Troia pro favorèssere s’iscumparta de sos dialetos locales. Sos assàchios prus fortes sunt lòmpidos dae s’Acadèmia, s’est ipotizada finas sa separatzione intre sardu setentrionale e cussu meridionale. Làstima chi gasi biddas medas lacanàrgias intre sas duas variantes diant abbarrare apicadas a una casta de limbu, a tales chi non diant pòdere aderire a peruna de sas duas.

E puru, sa LSC, chi si podet megiorare comente totu sas cunventziones linguìsticas, est sa limba chi prus aderit a sa fasca tzentrale de s’ìsula, cussa chi movet dae su Montiferru a s’Ogiastra. Limba chi pro cussas populatziones est naturale, gasi comente est s’italianu pro sos toscanos, su castillianu pro sos de Toledo. S’atuale Cussìgiu Regionale e sa Giunta, bàjulant male sa LSC, cun sos atos issoro de guvernu andant contra a s’istandardizatzione e finantziant galu de prus sa dialetizatzione, faghende a manena chi in sas iscolas insinnent sa faeddada locale. Issèberu chi ponet problemas pràticos movende dae sos dotzentes chi diant dèpere èssere de su logu e tènnere cualìfica chi li pertocat.

Unu de sa bidda de acanta no at a pòdere insinnare su sardu a deghe chilometros dae su suo ca non connoschet a perfetzione su dialetu chi si faeddat in cue. Sena pònnere in contu sos problemas postos dae sos libros de testu. Pro bona sorte esitint comitados e grupos de amantiosos chi resessent in sos fatos a defensare s’ùnicu standard chi amus a disponimentu.

Iscola de istade CSU 2014 - Neoneli
Iscola de istade CSU 2014 – Neoneli

Nessi pro una bia su tzafu de Roma est benebènnidu, ca ammentat ca non b’at natzione sena limba comuna, ca sa cumbata contra s’istandardizatzione est su mèdiu mègius pro fàghere isparèssere su sardu comente limba e comente pòpulu. Cherimus sighire gasi? Eja, chi si podet. Però comente naraiant sos mannos: pro cumintzare bogadi-nche dae conca sas babilònias.

Mancant sos fundamentales si non si cumprendet chi sos issèberos polìticos de punna natzionale tenent bisòngiu de unu sardu ufitziale. Totu s’àteru est tzarra de cunvegnu o peus de tzilleri.

S’artìculu l’ant giai publicadu in su situ Sardegna Soprattutto in italianu, bortadura a incuru de sa redatzione de Limba Sarda 2.0

Leave a comment

2 Comments

  1. Sa corti costituzionali no at nau nudda de standard e dialetus. Chini at scritu cunfund is arrexonis de s’abigadura de su stadu (chi at nau unu muntoni de perrerias e, in prus, cuntrastat po traballu is interessus de sa Sardinnia) cun cussas de sa consulta. In prus si ndi scadescit ca sa Regioni de dex’snnus est imoprendi sa lsc, duncas una “limba” gei DDA tenit, e ca su recursu est po totu is minorias de s’Italia, tanti chi unu de is duus movit de Trieste. Is parris sunt amitius totus ma candu si ligit unu documentu tocat a comprendi su chi ddu est scritu

    1. Dae s’ordinàntzia de sa Corte (a banda sos cavillos giurìdicos interpretativos de su ricursu chi no interessant a nemos) si cumprendet bene cale est su parre de Roma (Nicòlo Migheli l’at cramadu “tzafu”) in contu de sardu: sa limba nostra est de segunda categoria ca no est in s’istatutu e ca no at un’istandard. A livellu polìticu, su chi contat, est custu. Totu s’àteru est tzarra pro cuare chi su recursu est andadu male e b’at una volontade de partzire su sardu.

Send a Comment

S'indiritzu email tuo no at a èssere publicadu. Is campos pedidos sunt signados *