Sardu in iscola? Unu machine sena istandard

Sardu in iscola? Unu machine sena istandard

de Mauro Piredda

4dischentes

Torro gràtzias a sos chi nde sunt boghende a campu su mantra de sa pregonta nòdida («emmo, ma cale sardu?») ca unu che mene, nointames no apat bidu dae su comintzu sa dibata in intro de su movimentu linguìsticu in pitzu de s’introdutzione de su sardu in iscola, podet àere in suta de ogros totu su chi chircat. Seguru, s’ispera fiat un’àtera, ma ite bi potzo fàghere? Nudda, si non su de pònnere unas cantas chistiones a sos chi non cherent unu istandard in sas iscolas.

Una medida che a sa de chèrrere sas “espressiones locales” (chi, est a nos lu pònnere in conca, pro mèdiu de s’oralidade b’ant a èssere semper) diat àere unu mìnimu de coerèntzia cun sa realidade si

  1. in cada bidda bi diat àere un’iscola e
  2. in cada bidda bi diat àere unu maistru o una maistra chi potzat traballare in cussa iscola.

Forsis non nos semus abbigende chi custos duos rechisitos mancant a s’ispissu.

Leade sos pitzinnos de bidda mia, Bànari (in ue no ant a tardare a serrare s’ufìtziu postale), custrintos a andare a Tiesi. E leamus in cunsideru sa prospetiva mègius: chi su maistru siat tiesinu e non de aterue. Cando custu intrat in sa classe sos pitzinnos si devent “alciare”. Finas sos pitzinnos banaresos: “alciare” e no “asciare. Est fàtzile tando a cumprèndere chi “artziare” no est una violèntzia pro nemos.

Ma si abarramus in s’idea chi a un’iscola devat currispòndere unu faeddu tando sos pitzinnos banaresos si devent ismentigare de andare a [iχɔla], ca sunt andende a [iʃkɔla]. Non bi diat àere cosa prus galana de àere unu maistru o una maistra chi narat a sos pitzinnos: «mirade chi amus iscritu gasi ma tue Marie’ chi ses tiesinu as a sighire a nàrrere [iʃkɔla] e tue, Zuse’, chi ses banaresu a as a sighire a nàrrere [iχɔla]». Oralidade e iscritura, istandard e dialetu.

(Abèrgio una parèntesi, ca como mi immàgino calicunu chi, artziende·si bator pees dae terra, mi diat chèrrere pregontare: «E cun “abba” e “ limba”? Nosu naraus “àcua” e “lìngua”, tropu diferenti!». A custu calicunu l’ammento chi no at refudadu ebbia sa Lsc ma finas sa proposta de Bolognesi chi ponet “àcua” e “lìngua” che a formas prus etimològicas. Parèntesi serrada).

Frunire a sos pitzinnos custas diferèntzias est a lis dare sas cumpetèntzias netzessàrias pro sarvare  limba e dialetos. Ma forsis pensamus – istrumentalizende·los – chi sos pitzinnos siant che a nois. Che a nois e che a bois chi a s’ispissu no ais pesadu a fìgios bostros in sardu (in su sardu de bidda) ma sighides a partzire su pilu in bator chirros (e belle semper in italianu).

Como ponimus a banda s’iscola, ca sa problema est mannu e bene diat fàghere chie nos guvernat a b’investire su chi s’istrutzione pùblica meresset pro bìnchere cale si siat disafiu. Ma si ponimus a banda s’iscola bidimus chi sas matessi chistiones nde essint a campu semper. Leamus in cunsideru sos cuncursos in ue, pro sa prima bia, su rechisitu est s’iscritura in Lsc: Agitòriu! Non si podet! Tocat a pònnere totus sas variantes! Ello non bos bastant sos cuncursos chi funtzionant gasi (finas pedente sa tradutzione in italianu)?

Nde l’agabbo narende a sos chi “so de acordu cun sa Lsc ma…”: pro ite non comintzamus a pedire a La Nuova e L’Unione de impitare una pàgina cada die pro isperimentare (un’annu?) sa norma in sos mèdios iscritos? Sena cunsiderare su resurtu (chi in un’àteru momentu ebbia nos diat serbire a iscumproare sas positziones nostras, de totus), a bi renessimus a nche pònnere a banda sa pregonta nòdida («emmo, ma cale sardu?») e a giùghere a in antis custa pelea?

Leave a comment

3 Comments

  1. Sena s’esistèntzia de sas limbas istandardizadas, s’Europa (e fintzas sa penìnsula italiana) diat èssere unu mosàicu de variedades linguìsticas sena perunu assimìgiu cun sa distributzione geogràfica de sas limbas chi nois tenimus presente: su danesu in Danimarca, su catalanu in Catalugna, su rumenu in Romania e gasi sighende.
    Sena s’istandard, sas famìlias linguìsticas, sa romànica, sa germànica pro esempru, diant èssere una variatzione contìnua sena peruna làcana crara intre limba e limba de sas chi connoschimus. Sa notzione de “limba”, s’idea chi nde tenimus, est sa consighèntzia de sa creatzione de s’istandard chi li currispondet.
    Est sa mancàntzia de s’istandard chi at creadu, intre àteros motivos, problemas de identidade in su pòpulu sardu. Como un’istandard lu tenimus e cantu prus l’impreamus e l’isparghinamus in totu su territòriu linguìsticu, a cumentzare dae s’iscola, tantu prus at a iscumpàrrere su burdellu a inghìriu de sa limba, sas manovras de confusione de sos linguìstas de tzilleri e s’idea de subordinatzione a un’àtera limba.

  2. EST UNA COSA SPANTOSA SU CHI EST SUTZEDIU IN PITZUS DE SA LINGUA SARDA IN CUSTUS ANNUS. PUSTIS DE UNU MUNTONI DE FUEDDUS E ARRREXONADAS CHENTZA RISULTAU PERUNU, SU SARDU S’EST POSTU DE ACORDIU PO APPARICIAI UNA LINGUA PO TOTUS. CHINI EST PENSENDI DE FAI SPARESSIRI CUSTA ESPERIENTZIA EST MACCU CHE CUADDU O NO AT CUMPRENDIU ITA EST ARRISCHENDI SARDU PO SU BENIDORI.

  3. Un’annu pro sa festa de Sant’Antoni,
    in una bidda sarda chi faghiat sempre
    su foghilone a una distàntzia prestabilida
    dae su Santu, sos cunfrades no atzeteint
    su cunsizu de unu massaju chi lis neit de
    ch’istreare su fogu de àteros bator passos
    pro su forte bentu chi fit sulende sa die.
    Sa festa sigheit comente sempre l’aiant connota,
    solu chi in ultimu una fiammada brujeit sos
    cumeros de su Santu. Sa sustantzia est chi
    si detzidat sempre de comintzare e poi in caminu
    s’acontzant sos cumeros

Send a Comment

S'indiritzu email tuo no at a èssere publicadu. Is campos pedidos sunt signados *