PRS e limba: ideas pagas, betzas e finas ghetadas a pare

PRS e limba: ideas pagas, betzas e finas ghetadas a pare

de Giuseppe Pepe Coròngiu IMG_1563 Est ufitziale: est torrada, in polìtica linguìstica, sa retroga de sa “cultura e limba sarda”. La podides agatare in su PRS (Programma Regionale di Sviluppo) pro sa parte chi pertocat sa polìtica linguìstica. (Ischeda 2.10.4 Promozione della cultura e della lingua sarda).

In custos ùrtimos deghe annos – sende chi si cheriat andare a dae in antis – si faeddaiat a sa simple de “limba sarda” sena mentovare prus sa cultura, ma sos tempos sunt cambiados. E finas sas concas. Como si torrat a su connotu de s’ideologia acadèmica e finas de cudda burocratzia regionale arta chi narat chi tocat a torrare a rispetare sa lege 26/97 “a sa lìtera”. Una lege chi difatis non faeddat de “polìtica linguìstica”, ma de “cultura sarda” e, a manera petzi dàbbile, de limba. Duncas, sende chi si cheret neutralizare sa limba sena lu dare a bìdere (comente faghent sos orientalistas de domo nostra) bastat a avalorare sa parte culturale. E gasi sa limba si ismenguat a sa sola.

In su Pranu Regionale de Isvilupu, chi est unu de sos documentos de programatzione de primore, aprovadu dae su guvernu regionale su 21 de santugaine coladu (delìbera G.R. 41/3) custu sèberu est essidu a campu pro sa prima bia. Ma de seguru fiat giai in s’àera, ca si fiat cumprèndidu chi, pro custa giunta regionale, sa polìtica linguìstica depet èssere una restauratzione de sos malos usos acadèmicos e burocràticos antis s’època de Renato Soru. E gasi si torrat a su 2004-2005: iscriende cultura a dae in antis de limba pro segare sas ancas a una polìtica linguìstica normale.

Dade atentu: no est una chistione de pagu balia. Ne est unu contu pro buròcrates grivillosos. S’impèllida manna chi s’ufìtziu regionale at tentu in custos ùrtimos annos fiat fundada subra s’interpretatzione chi, sende chi de “cultura sarda” (veiculada in italianu) si nde faghiat giai meda cun àteras leges, cun sos bator soddos de sa 26 si podiat finantziare petzi sa limba. Custa interpretatzione l’aiant adduida sa giunta Soru cun Maria Antonietta Mongiu assessora, e sa giunta Cappellacci, cun Sergio Milia. Ponende in fatu a custu sèberu, est istadu possìbile fàghere duos Pranos Triennales atzivos comente pianificatzione e programatzione linguìstica. E custu finas in ausèntzia de una lege mera e sìnchera de polìtica linguìstica, ma cun una norma, sa 26, “patrimonialista” (comente diant nàrrere in Catalùnya) chi punnat a sa defensa de su patrimòniu culturale (finas veiculadu in italianu) e no a su bilinguismu perfetu.

Tando si sa punna de unos cantos est de indebilitare e furare alenu a su traballu de custos annos – comente de fatu est – pro custos dannàrgios est pretzisu a torrare a fraigare unu ligàmene burocràticu forte intre su chi narat sa lege de “cultura” e sutamìtere sa limba a s’eventualidade tirende.li tzentralidade.  E finas, a manera simbòlica, torrare a fàghere contare sa gerarchia giurìdicu-polìtica ponende semper sa cultura a dae in antis de sa limba (comente faghet s’ischeda de su PRS). Su resultadu legale at a èssere chi, in sos progetos, sa limba no at a èssere rechesta comente datu fundamentale, ma chi s’utente podet seberare intre sa “cultura sarda” veiculada in italianu e sa limba sarda. E, nd’est provadu, chi s’utente sèberat in su 95 chimbe pro chentu de sos casos s’italianu, ca est prus fàtzile. In prus at a renèssere a finantziare propostas acadèmicas chi s’impitzant de sardu in italianu.

Duncas sas ideas de s’esecutivu sunt betzas, pagas, ma craras. Una est depotentziare su chi est istadu fatu. Traballare contra a sa polìtica linguìstica normale contende però a s’opinione pùblica chi si cheret agiudare.la, dare sas interpretatziones legales prus pagu favorevoles a sa pranificatzione linguìstica. Torrare a s’ammesturu cun sa “cultura sarda”. Bi meledamus un’iscuta. De su restu cale est su cuntzetu de “cultura sarda” pro cussas élites chi sunt cunditzionende sa polìtica linguìstica a manera gasi grae? A una banda sa “cultura sarda” est cussa locale ufitziale e acadèmica (e duncas est in italianu) a s’àtera est cussa chi acorrat sa limba e su connotu de su pòpulu sardu in una mirada folclorizante, dialetizante, esòtica e orientalista. Cada tantu si podet espressare in sardu, bastat chi siat populare, in variantes, no ufitziale e mescamente no istandardizada. Bastu chi non siat normale.

Difatis, in sa programmatzione linguìstica de su PRS de istandardizatzione non si nde faeddat ca pro custu guvernu, finas a como, sa LSC no est sa base fundamentale de sa polìtica, ma unu problema, un’istrobbu, si non pròpiu un’innimigu de truncare. E però, comente apo iscritu, sas ideas sunt pagas e finas ghetadas a pare comente sunt essidas. Si bi notant paritzas manos non coordinadas.  Difatis, si faeddat, sena tinu, de iscola e sardu curriculare, de canales televisivos, de pluringuismu,  de atividades cun impresas alimentares (?!) e de comente si podet acapiare sa polìtica linguìstica a sos màndigos (traditzionales si suponet) pro dare s’idea de modernidade de sa limba.

Però, chie traballat in polìtica linguìstica ischit chi no est s’argumentu mègius pro amodernare sa limba, ca in ue b’at materialidade traditzionale est prus fàtzile a folclorizare. Ma, chie at iscritu cussas pagas rias non si ponet pedinu. Difatis, sa mirada ‘turìsticu-esòtica’ est semper presente. Una de sas punnas espressadas de custa polìtica diat depet lòmpere a un’istadu in ue: “Il consumatore, il turista potrà intravvedere allora un territorio che offre realmente delle risorse e non solo prodotti tipici”. Boh?!

Comente si bidet, semus fora a manera cumpleta dae su mundu de riferimentu de sas minorias europeas e italianas. Semus in una terra isconota cun programas fatos de gente chi non connòschet su ite.  Difìtzile medire sas àteras propostas chi sunt iscontadas e finas banales. Si promitint unu muntone de cosas pro sas iscolas sena medire sa dificultade de intrare in cussu mundu. Non si faeddat de bilinguismu polìticu. Sa cosa prus importante. Su chi essit a campu de prus est su chi non b’est. Sa limba ufitziale, s’amministratzione e sos ufìtzios. Ma non depiant èssere issos sos terminales de sa polìtica regionale?

Paret chi sa sorte de su sardu, pro chie cumandat como,  siat cussa de èssere imbèrghidu che a simple matèria culturale iscolàstica, perdende sa funtzione ufitziale. E de èssere però promotzionadu, segundu su PRS, in s’etichetatura de sos màndigos a manera istremenada.

Chi siat cussa s’urgèntzia? Mah…!? Istamus a bìdere….

Leave a comment

Send a Comment

S'indiritzu email tuo no at a èssere publicadu. Is campos pedidos sunt signados *