Redatzione
Mariantonietta Piga de su Movimentu Linguìsticu est una pedra de cantone. Est nugoresa e dae su 2006 a su 2013 at traballadu comente coordinadora de s’ufìtziu Limba sarda in Provìntzia de Nùgoro. Li praghet Elias Portolu, bortadu dae Serafino Spiggia ma finas sas poesias de Pedru Mura. Est fìgia de Jubanne Piga, unu de sos poetas sardos viventes prus mannos. Est laureada in lìteras e est finas giornalista. Faghet su telegiornale de Telesardegna in sardu chi in Nùgoro est un’istitutzione. Como traballat in s’Ufìtziu Regionale chi est abarradu sena su diretore istòricu Coròngiu.
Vostè est ativa in sa polìtica linguìstica dae paritzos annos. Ite est mudadu dae tando a como?
Unu muntone de cosas. A cumintzare dae sa cussèntzia de sa gente.
In custos annos apo bidu su sardu isparghende is alas, balangende tretos de importu mannu, mescamente pro sa visibilidade sua: entes locales, iscola, mèdios massivos (francu sos cuotidianos!), internet…
Sa provìntzia de Nùgoro est semper forte pro sa presèntzia de sa limba sarda?
Pro como est poderende. Sunt galu medas sas biddas chi sunt mantenende sa limba, ue is babbos e is mamas dd’imparant a sos fìgios. Tzertu, s’italianu est s’inimigu prus mannu de su sardu. Fintzas gente manna, faeddende, impreat paràulas italianas sena si nde sapire. De su restu televisione, ràdiu, giornales ti nch’intrant in sas intrànnias a traitoria.
Roberto Deriu at traballadu bene pro sa polìtica linguìstica in custos annos?
Eja. Est istadu una ghia de profetu pro sa provìntzia de Nùgoro. Ùnicu amministradore sardu chi at postu dinare dae su bilantzu pro mandare a in antis unu coordinamentu atzivu e cualificadu e programmas de isparghimentu de su sardu in cada angrone de sa provìntzia. Semper cun s’idea chi su sardu est limba normale e chi si depet impreare no in s’amministratzione ebbia, ma in onni àmbitu de sa sotziedade. De su restu, sa provìntzia de Nùgoro est un’etzellèntzia in su panorama sardu pro s’atividade, tzertificàbile, fata finas a como. E totu custu gràtzias a s’abbistesa de Deriu.
Pro ite in sos postales de Nùgoro ais iscritu ‘Fizu’ e non ‘Fìgiu’ a norma?
Ca a dispetu de su chi narant sos chi sunt contra sa LSC, no est beru chi est in favore de is chi sunt in su cabu de susu. In Nùgoro puru amus àpidu crìticas e murros tortos! Medas e non pagos. In prus “fìgiu” ddu narant in Ulìana…
Tando giai est beru chi si podet isperimentare su standard cun adatamentos tàticos a su dialetu locale?
Tzertu e nemos dd’at mai negadu. In s’impreu fitianu de sa norma, mescamente in printzìpiu, cando fìamus galu presentende sa LSC, amus dèpidu adatare prus de unu faeddu a su dialetu locale. In logos nostros (Barbàgia e Baronia), si bi damus cara, nudda torrat cun sa LSC. E puru cun unu traballu de macos, cun professionalidade e contivìgiu, semus andados peri sas bidda a faeddare cun sa gente, chi at cumpresu sa diferèntzia manna intre istandard e dialetu locale, intre limba iscrita e limba allegada.
Bos at ostaculadu s’ufìtziu regionale?
In nudda. Antzis, dende inditos craros de polìtica linguìstica, nos at agiudadu in su traballu fitianu. Non nos at mai proibidu de impreare su dialetu locale paris a sa LSC e nos at semper animadu, finas cando est bènnidu mancu su dinare de sa lege istatale 482/99.
Tando no est beru chi su standard est setentrionale e chi su grandu problema est in sa Sardigna meridionale?
Est una bete fàula! Manna manna!!! Non benit bene a contare de totu is impèigos e su pistu chi nos amus leadu pro isperimentare sa LSC. In printzìpiu pro dd’imparare nois operadores, e posca pro dda presentare a manera crara, sena pregiudìtzios a sa gente.
Nois naramus “pache”, “fizu”, “faveddare”, “naraliu”, “manicare”, “istau”!
Pro non mentovare is dialetos baroniesos: “manicatu”, “istatu”…
Totus amus dèpidu rinuntziare a carchi cosa, fortzis prus de is àteros puru.
Mentovo chi pròpiu in Nùgoro est nàschida sa rebellia a s’iscritura a “s’arcàdica manera”…
Ma pro ite tando custos pagos arrajolados brigant semper?
Ca est prus fàtzile a partzire chi no a unire. A mantènnere su “statu quo ante”.
Ca sunt brigas ideològicas, fatas dae gente chi non si dd’at as “brutadas” is manos traballende cun su sardu, pro su sardu, in sardu. Est prus fàtzile a iscùdere a sa maconatzina contra a chie isperimentat e chircat finas sa manera de acontzare sas cosas, chi no a gherrare cun is pregiudìtzios, cun su campanilismu e sa paga informatzione de sa gente.
Ma si custu grupu de brigadores leat s’egemonia e sa capatzidade de influentzare sa polìtica at a resèssere a guvernare polìtica e Movimentu Linguìsticu?
Non penso. A manigiare polìtica e movimentu linguìsticu bi cheret ballassa, istùdiu, tècnica, ischire e sabidoria. E non sunt dodas de pagu contu, mescamente a pustis de 10 annos de traballu. Como amus un’àtera cussèntzia e non bastat prus sa connoschèntzia de “dopolavoristas” pro mandare a in antis programmas sèrios e capassos pònnere fatu a sas àteras realidades europeas.
Ma a nois serbit una koiné comuna o una simpre grafia de sos dialetos?
Ambas duas. Sa prima pro fàghere de su sardu una limba normale, europea, chi potzat èssere sa limba de sa natzione sarda; s’àtera ca est giustu a normare peri is dialetos, sienda manna pro totu sos sardos, limba de su coro, ma non pro intrare a passu lestru in su benidore.
Previsiones pro su tempus benidore?
Mi diat agradare a nàrrere chi su benidore de su sardu est lugorosu ma, a dolu mannu, nues nieddas si nche bident arribende. Siat ca como in regione non b’est prus unu diretore balente, cumpetente e apassionadu chi at traballadu pro pònnere alas a su sardu e at gherradu pro l’abèrrere s’àidu in onni àmbitu; siat ca sa polìtica, francu calicunu, cun sa chistione chi dinare bi nd’at pagu, paret punnada a mutzare servìtzios cunsiderados de pagu impreu che a su de sa limba sarda. Amus a abarrare una paja de annos a molinu, pighende a pare cun “cummissiones ispetzializadas de espertos”, pro torrare in fines a su chi amus semper praticadu: sas àndalas de travigare non sunt medas si cherent su sardu!
Comente narat su ditzu: su tempus at a èssere maistru…
(Foto de Angelo Canu)