Bilartzi: sa passièntzia cumintzat a mancare

Bilartzi
Sa passièntzia de sa gente cumintzat a mancare ca sa limba e sa cultura in limba sarda non sunt agiuadas e valorizadas a primore. Est su messàgiu chi nd’est essidu dae s’addòviu mannu fatu in Bilartzi (Aristanis) sàpadu su 5 de santandria in cara a paritzas chentinas de pessones, lòmpidas, nointames temporadas malas e iras de abba chi ant ghetadu a die intrea in totu sa Sardigna.

Meressimentu mannu de sa resessida bona de su cunvegnu a Celestino Mureddu e a s’Assòtziu de sos cantadores chi ant fatu a manera de aprontare una faina nòdida chi at de seguru tocadu su coro e sos sentidos de sos chi sunt bènnidos. Ma, comente a semper, est de badas a si isetare chi sos medios de sa cultura italòfona fatzant a ischire sa capia de unu apuntamentu gasi de importu.

In Bilartzi si nche sunt dados apuntamentu medas, si non totus, sos cantadores de paritzas modas de cantare in Sardigna paris cun una chedda manna de amantiosos, militantes, operadores de sa limba e simples curiosos. Nd’at resultadu, a s’acabada, una bella ocasione pro si chesciare, meledare, propònnere e disinnare subra sa polìtica linguìstica in Sardigna.

Sa realidade trista in Sardigna est chi mentras sa gente tenet aficu pro sa limba e sa cultura in limba sarda, sa classe dirigente non la carculat e promintet, promintet, ma non ponet in mente e non assegurat mai. In Tàtari, carchi die a como, su consigeri regionale de su partidu sardu Efes Planetta at iscobiadu chi s’assessoradu de s’istrutzione pùblica de sa Regione gastat petzi su 0,40 pro chentu de su bilàntziu suo (belle 900 mìgia èuros). Mentres pro sa cultura italòfona e furistera si gastant milione de èuros a muntone (belle 240 milliones de èuros).

E Celestino Mureddu at fatu denùntzia de totu custu mutende a faeddare finas calincunu polìticu locale chi at chircadu de arretrogare bene, ma de seguru podiat fàghere de prus in sas amministratziones pro limba e ufìtzios linguìsticos. Gasi chi, ischimus chi in Bilartzi e in sa provìntzia de Aristanis sos ufìtzios linguìsticos podiant tènnere una sorte mègius.

In antis de s’addòviu de sos cantadores, b’at àpidu una mesa interessante de reladores chi ant chircadu de istèrrere unos cantos argumentos de prefèrentzia. Bachis Bandinu at faeddadu de s’importàntzia de sa poesia in sa cultura sarda e de su misteriu chi b’est in sa criatzione de sa paràula. «Sos sardos ant su donu de sa poesia – at naradu s’antropòlogu de Vitzi – e duncas sa poesia at a cùrrere semper bundantziosa in sos rios de s’identidade sarda, finas si b’at dificultades mannas a disinnare unu tempus benidore».

Pepe Coròngiu, chi traballat comente a dirigente in s’assessoradu de s’Istrutzione Pùblica de sa Regione Autònoma, at fatu sa relata sua mentovende su sonete famadu de Remundu Piras “No sias isciau” narende chi est galu su manifestu de polìtica linguistica fatu mègius e chi no est cumbinatzione chi nd’est essidu dae sa pinna de unu poeta de su mundu tradizionale. «Est pretzisa un’alleàntzia galu prus forte intre su mundu de sos operadores modernos de sa limba – at afirmadu Coròngiu – e su mundu tradizionale chi faghet riferimentu a su sardu comente mèdiu de espressada. Ca depimus èssere prus fortes pro cumbàtere istereòtipos e cumbinchimentos sotziales chi sunt contras a sa limba. Nois de sos ufìtzios de sa limba cuntemporaneos depimus semper pònnere in contu su mundu tradizionale: un’arbore no at coma bundante si non nd’est arraighinadu bene».

Micheli Pinna, intelletuale bonesu e presidente de s’Istitutu Cammillo Bellieni de Tàtari, at faeddadu de unu tema de importu mannu chi su pòpulu presente at aggradessidu meda: “limba e soberania”. «Non depet mai mancare sa punna de andare a una soberania prus manna de sa Sardigna – at ispricadu Pinna – ca si non tenimus sos poderes, non podimus mancu intervènnere a prou. Sa limba s’est fata manna in poesia dae cando Araolla aiat cumintzadu cun unu manifestu de polìtica linguistica su prus assentadu. Sighimus a gherrare paris».

Cristiano Becciu, funtzionàriu espertu in limba sarda de sa Regione Autònoma, at isboligadu una relata galana subra sa chistione de sa limba literària impreada dea sos cantadores in tempos reghentes e de a tesu. «Sos poetas ant istandardizadu una limba comuna literària chi l’est serbida pro nd’essire fora dae su municipalismu e su personalismu – at contadu Bècciu – nudda de prus de àteros protzessos de istandardizatzione chi si sunt fatos como e sunt in mèria de sos contras a sa limba. Ma custos artifìtzios giuant a fàghere de sa limba sarda un’istrumentu de giudu». Becciu at dimostradu a totus cun apentu e galania chi finas sos poetas de nàschida meridionale si sunt uniformados cun profetu a custu mollu.

Posca ant faeddadu, e finas cantadu, sos poetas chi bi fiant agiumai totus in nùmeru de deghesete dae sos betzos (Màrieddu Màsala e Bernardu Zizi) a sos giovano rapresentados da e Giosepe Porcu. Si sunt esibidos finas cantadores a chiterra, mutos e repentina.

De sos de ammentare, s’arresonu de Bruno Agus chi at denuntziadu sa moda de non faeddare prus in sardu de sardos medas. «Ma ite nos abarrat cando faeddamus in italianu? Ite semus? Sa limba de sa Sardigna est su sardu. E cando faghent custos addòvios indipendentistas in italianu – at congruidu Agus – mi pigat sa gana mala”».

A congruos Antiogu Patta, de sos organizadores, at propostu unu messàgiu forte pro sa polìtica. «Nos depimus fàghre carchi iniziativa forte in Casteddu –at naradu – e propònnere a sos polìticos unu sistema nou pro dare sos contributos: su mesu, su 50 pro chentu depet andare a sa limba e sa cultura fata in limba».

At èssere sa borta chi in Casteddu nos ant a iscurtare?