A cara a cara...

Grazianu Spanu
Grazianu Spanu

Graziano Spanu, sìndigu de Lodè dae maju de su 2006, est nàschidu in Lodè su 13 de santugaine de su 1945.
Est babbu de tres fìgias, una est cojuada e l’at fatu manneddu de duas pitzinnas e de unu pitzinnu. In custu momentu est giubiladu e pro traballu faghiat su potecàriu; at seberadu de intrare in polìtica pro amore de sa bidda e pro torrare a bida sa cultura e sas traditziones de su logu.

Polìtica linguìstica regionale: limba sarda in s’iscola. Vostè ite nde pensat?
Est dae annos meda chi si nde faeddat, ma in sa realidade pagu e nudda s’est fatu: a bisu meu su chi est mancadu est mescamente s’impignu polìticu. Si a noas su sardu at a intrare comente si tocat in sas iscolas at a èssere de importu mannu pro sa limba matessi e sa cultura sarda, ca pro comente la bido deo sunt duas cosas chi caminant s’una a costàgiu de s’àtera.

Si Vostè diat èssere su Presidente de sa Giunta Regionale o s’Assessore a sa Cultura, ite diat fàghere pro sa crèschida de su sardu?
Pro prima cosa dia chircare de fàghere a manera chi bèngiat insegnadu in s’iscola, postu obligatòriu nessi duas oras a sa chida, ca est de importu mannu pro una polìtica linguìstica de gabbale. Torro a nàrrere chi pro mene sa limba est su fundamentu de sa cultura e si nde perdimus sa limba nde perdimus sa cultura. Bido diferèntzias mannas intre de sos faeddos de sos mannos e sos de sos minores: custos lu faeddant a mesu a pare cun s’italianu, signu chi su sardu prus sintzeru s’est perdende. A sighire, mancari sos tempos non siant de sos mègius ca sa crisi econòmica b’est in cada setore e su soddu paret chi non bastet mai, dia chircare de dare prus dinari a custu setore, ca penso chi si nde diat àere profetu fintzas in s’economia. Penso chi si diat dèpere investire in setores che a sos de sas telecomunicatziones: su sardu diat dèpere èssere fintzas in giornales, ràdios e televisiones. Pro ite non fàghere una televisione totu in sardu?
Pro fàghere cumprèndere s’impignu de sa Comuna de Lodè pro su sardu est pretzisu a nàrrere chi est una de sas 5-6 Comunas in totu sa Sardigna chi finàntziat, mancari cun pagu dinari, dae bator annos e a manera autònoma s’Ufìtziu de sa Limba Sarda. Mancari siat pagu: “su pagu est pagu, su nudda est nudda”! Si totu sas Comunas l’aiant fatu…

Cale est a pàrrere bostru sa manera pro ligare a pare s’economia naramus istòrica de sos logos nostros e su turismu?
Su bonu de sas bortas su turismu de sa Sardigna est postu in sòtziu cun sas costas. A custa manera però semus faghende petzi unu turismu pro s’istiu, ismentighende.nos chi sa Sardigna no est fata de costas e de mare ebbia, ma mescamente de biddas in sas zonas internas chi ant traditziones mannas de artesania, istòria, archeologia. In su comunale de Lodè semus prenos de sitos archeològicos chi devimus chircare de valorizare. Amus su càntigu a tenore chi est istadu decraradu “Patrimòniu mondiale” dae s’Unesco… Est che a sa chistione de sa limba: tocat a cambiare manera de fàghere polìtica ca si nono amus a ispèrdere totu.
Àteru isbàlliu est su de pensare chi su turista chi podet bènnere a inoghe siat s’italianu ebbia. Pro ite nono fintzas sos europeos, sos americanos e gasi a sighire?

A bisu bostru cale ligàmene b’at intre de s’indùstria culturale e sa crèschida econòmica e sotziale?
In parte apo rispostu in sas domandas de in antis: sas polìticas fatas fintzas a como ant pensadu prus a finantziare fràigos de caminos e de istruturas, forsis ca sunt prus figurosas, chi non a fàghere bandos culturales. Devo torrare a fàghere, a dolu mannu, una polèmica cun sa Regione chi at una manera de dare finantziamentos chi paret fata pro fìgios e figiastros: Lodè sos meses colados fiat sa Comuna capofila de unu sòtziu de binti comunas chi pediant a sa Regione una cumpartzidura prus giusta de sos finantziamentos a sas bibliotecas. No amus mai retzidu risposta peruna. Sas comunas chi ant investidu in personale pagadu dae su bilantzu comunale sunt sas chi pigant de mancu: paret chi chie creet in sa cultura non devet èssere agiuadu. Custu est su messàgiu chi colat. E imbetzes nois pensamus chi s’indùstria culturale podat èssere una ghia pro un’economia noa.

Sardigna, istatutu ispetziale e autonomia noa: su parre bostru?
Autonomia nois no nd’amus! Non fatzo un’arrèsonu de “setzessione”, de chirriadura dae s’Itàlia che a sa Lega Nord, ma nois de autonomia reale, prevìdida dae s’Istatutu, no nd’amus. De seguru sa neghe est fintzas sa nostra: pro su fatu de s’insularidade diamus àere sos privilègios de sa zona franca. Ma in ue leamus si paritzos polìticos non de ischire ite est sa zona franca non l’aiant mancu intesa numenare?
Su de sa zona franca lu bido che a unu trenu chi devimus pigare: pro cròmpere a un’autonomia bera custu est su primu passu de pònnere.