Sa filosofia naturale de Telesio, Bruno e Campanella

Sa filosofia naturale de Telesio, Bruno e Campanella

-de Giuseppe Corronca-

TELESIO quadro_jpeg

In s’edade de su Renaschimentu b’est unu interessu mannu pro sa magia: sa natura est bida comente animada e comente carchi cosa chi si podet bortare a praghere de s’òmine, pro mèdiu de incantèsimos, chi serbint a domare sas fortzas naturales. Sas figuras prus nòdidas de filòsofos-magos de custu perìodu sunt su tedescu Cornèliu Agrippa (1486-1535) chi nos at lassadu una Filosofia occulta e s’isvìtzeru Teofrastu Paracelsu (1493-1541) chi faeddat de currispondèntzia intre macrocosmu e microcosmu. In Itàlia ammentamus Gerolamo Fracastoro (1478-1553) e Gerolamo Cardano (1501-1576).

Cun su naturalismu sas cosas mudant: sa natura est bida comente totalidade chi bivet, ma si reet segundu printzìpios suos, iuxta propria principia. Sos tres esponentes de sa filosofia naturale sunt: Bernardino Telesio, Giordano Bruno e Tommaso Campanella.

Pro Telesio (1509-1588) sa natura podet èssere ispiegada cun duos printzìpios: su caente e su fritu. Su caente dilatat sos corpos e su fritu los cundensat. A custos duos printzìpios, si annanghet sa massa corpòrea chi subit s’atzione de unu e de s’àteru. Telesio crìticat sa fìsica aristotèlica, ma sa fìsica sua si mantenet, galu, subra de unu pianu calidadivu, est a nàrrere chi no est una fìsica iscientìfica, fundada subra de sa matemàtica.

Unu retratu immaginàriu de Tomasu Campanella
Unu retratu immaginàriu de Tomasu Campanella

In Bruno (1548-1600) bi est una torrada a sa magia: issu in s’òpera De gli eroici furori cuntzepit sa natura comente bia e animada, comente carchi cosa de leare de ìmpetu. S’agetivu “eròicu” benit dae su grecu eros e indicat su cuntzetu platònicu de amore, bene contadu in su “mitu de Atteone”: Atteone chi andat a cassare Diana, dae cassadore diventat catzadu. Custu mitu est sa metàfora de s’ànima de s’òmine chi andat in chirca de sa natura e diventat issu e totu natura. In custu sensu, in Bruno, si podet faeddare de “pampsichismu”, est a nàrrere sa universale animatzione de totus sas cosas. Deus est cunsideradu in duas maneras: mens super omnia, e duncas comente trascendente e chi non si podet connòschere; mens insita omnibus, comente immanente e duncas chi si podet connòschere. Ma, de seguru, s’intuitzione prus manna chi at tentu Bruno est in àmbitu cosmològicu, cando at faeddadu de “infinidade” de s’universu e “pluralidade” de sos mundos e de sa bivibilidade issoro. Custas intuitziones filosòsficas sunt a fundamentu de sa nàschida de s’iscièntzia moderna.

Ùrtima figura de su naturalismu est Tommaso Campanella (1568-1639). Fintzas issu insistit subra s’universale animatzione de sas cosas e pensat chi sa connoschèntzia siat fundada subra de sa sensibilidade, cunsiderende sa connoschèntzia ratzionale comente pagu tzerta e afidàbile. Est nòdida s’òpera sua intitulada Città del Sole in ue teorizat una tzitade utòpica e ideale dominada dae sa comunàntzia de sos benes a sa manera de Platone e in ue sa formatzione educativa de sos pitzinnos, si fundat subra de su printzìpiu de s’“imparare gioghende”, ca petzi gioghende si imparant totus sas iscièntzias.

Giuseppe Corronca

Leave a comment

Send a Comment

S'indiritzu email tuo no at a èssere publicadu. Is campos pedidos sunt signados *